CHỈ LÀ ỐC MÀ THÔI...

           Lại vẫn là cái thời tuổi thơ lông lống của tôi ở Thanh Hóa.

           Chả hiểu sao cái hồi ấy ốc nhiều đến thế, đụng đâu cũng có, mà lại ít người ăn.

           Tôi nhớ, hôm cuối hè đạp xe xuống trường Cấp 3 Hậu Lộc về, thông báo với mẹ là con đã đậu kỳ thi tốt nghiệp cấp 3, giờ bắt tay ôn thi đại học, mẹ tôi cười bảo: Mình liên hoan tí nhỉ? Xong rồi đổ một rổ “ốc quắn” vào luộc với lá bưởi. Tôi liên hoan ăn mừng tốt nghiệp cấp 3 bằng rổ ốc luộc khêu gai bưởi như thế.

LÒ VẪN RẤT ĐƯỢM HE HE

           Hội nghị Trung ương 7 vừa bế mạc với bài phát biểu nhẹ nhàng và cũng nặng cân của TBT khiến nhiều người cảm thấy tin tưởng.

           Phong trào “đốt lò” do ông phát động và cầm trịch cũng đang càng ngày càng quyết liệt, càng được nhân dân ủng hộ, vừa vỗ tay vừa xắn tay cùng phát hiện và đưa củi vào lò.

           Nhưng trước đấy, vẫn có gì đấy ngập ngừng, dẫu cả ủy viên Bộ chính trị Đinh La Thăng đến ủy viên Trung ương Nguyễn Xuân Anh đều đã được điểm danh. Ngập ngừng là bởi, hình như có một thế lực nào đó, ẩn ẩn hiện hiện, mà có thể sai khiến, điều hành được cả lãnh đạo. Nhiều người ngờ ngợ, nhiều người “biết mà không dám nói ra”.

GIỮA ĐẦM SEN VÀ NÚI

           Giữa điệp trùng cao nguyên mà có một cái hồ sen thì đã lạ rồi, quý rồi.

           Thế mà cái hồ này tới gần 12 héc ta thì quá lạ quá quý.

           Nó tồn tại đã gần chục năm rồi, chả ai biết, tới một hôm, một nhóm bạn trẻ vô tình xuất hiện ở đấy. Và, âm hưởng của thời đại phây phúc ra tay, đến nỗi hôm gặp chúng tôi, bà chủ bảo: Tự nhiên đang lo làm ăn mấy năm nay chả sao, tháng trước mấy đứa tre trẻ vào rồi đưa phây búc, thế là đời sống đảo lộn hết, giờ phải cắt người canh... người, không thì họ vào phá hết sen, mà lại còn tự tiện lấy thuyền chèo rất nguy hiểm. Hồ có đoạn sâu trên 2 mét...

NGHĨ VỤN TỪ SINGAPORE

           Không nghĩ là mình lại được quay trở lại Singapore lần 2.

           Đất nước bé như cái kẹo, đi một lúc là hết, tất cả mọi thứ đều thua Việt Nam, từ dân số, diện tích, tài nguyên, chiều dài chiều rộng..., trừ sự... phát triển. Lần trước tôi đã đến Singapore và Malaisia nhưng thời gian ở Mã nhiều hơn, vì nó còn có cái để mà đi mà ngắm, chứ Sin, cứ nhà tiếp nhà thế, hầm tiếp hầm thế, đâu cũng giống nhau, nhìn người đến mỏi mắt, nhìn giá trong siêu thị thì... thất kinh, nằm ở khách sạn thì vô lý mà ra ngoài đường thì... mệt... nên rất chán.

MỘT TÀI LIỆU DU LỊCH ẨU VÀ SẠN

           Hôm qua tôi dự cuộc tọa đàm về phát triển tour, quảng bá du lịch Gia Lai với sự có mặt các cơ quan ban ngành địa phương, các doanh nghiệp du lịch của tỉnh và đoàn Saigontourist với sự có mặt của giám đốc sở du lịch thành phố Hồ Chí Minh, lãnh đạo hiệp hội du lịch thành phố và lãnh đạo các doanh nghiệp du lịch trực thuộc Saigontourist...

           Vấn đề là, trong cuộc ấy, tất cả các đại biểu được phát bộ tài liệu gồm một cuốn cẩm nang du lịch Gia Lai dày 152 trang không kể bìa, một bản đồ du lịch Gia Lai.

GIỖ TỔ, ĐĂNG MUỘN

           Rất lâu rồi, lần đầu tiên vào Sài Gòn, tôi đã hết sức ngạc nhiên và thán phục khi được bạn đưa vào thăm “Nam thiên nhất trụ”. Nó chính là cái Chùa Một cột ở Hà Nội được sao y đưa vào đất phương Nam này. Đặc biệt là, nó được làm từ trước năm 1975, dưới chế độ cũ. Và công khai tấm lòng yêu Hà Nội cũng như ước vọng thống nhất trước nhà cầm quyền cũ và dưới luật pháp của chế độ cũ, hết sức hoành tráng, bề thế, nườm nượp người vào thăm viếng hàng ngày. Để xây dựng ngôi chùa này, người ta đã đào một cái hồ rất lớn trong một ngôi chùa khá lớn và đẹp rồi thả đầy sen và nuôi cá cảnh, rùa, ba ba. Ngôi chùa ngự trên ấy, y khuôn ngôi chùa Một Cột Hà Nội cả về diện tích, nội ngoại thất cũng như vật liệu xây dựng. Nó là nỗi lòng của những người con xa xứ tận trời Nam nhớ về quốc tổ.

ÂM VỌNG HÒA BÌNH

           1. Năm 1975 đã trở thành một cái mốc quan trọng trong lịch sử dân tộc, là con dân Việt, không ai không thể biết ngày ấy.

           Những ngày ấy, gia đình tôi đang ở Thanh Hóa. Về quê là ước mơ cháy bỏng của ba tôi dù mẹ tôi có vẻ không tin lắm. Trong lúc ba thì sôi sục với cái radio lúc nào cũng gắn vào tai, luôn luôn giải thích cho các bạn trong tổ hưu nhưng là người miền Bắc là hôm nay quân giải phóng đến đâu rồi, nơi ấy là chỗ nào, cách Thanh Hóa bao xa, thì mẹ tôi thi thoảng kín đáo thở dài. Phía ấy mịt mù thế, nào biết điều gì phía trước. Phụ nữ luôn muốn lấy sự yên ổn, bình lặng làm đầu. Nhưng rồi, như vệt dầu loang, tin chiến sự hôm nay tỉnh này mai tỉnh kia khiến mẹ tôi phấn chấn theo...

CHUYỆN RỪNG KHỘP

           Trong đời làm thơ của mình, tôi từng có một nhầm lẫn nghiêm trọng, mà giờ không sửa được dù đã rất nhiều lần thanh minh, cả trên báo chí và trên trang cá nhân của mình bởi bài thơ ấy đã khá nhiều người thuộc.

           Ấy là trong bài thơ “Tháng năm này gió thổi dọc Trường Sơn” của tôi có câu “Những cây khộp già đăm chiêu trong chiều vắng/ gió thổi hoài rát ruột lắm gió ơi”. Bài thơ làm từ thời tôi chưa hiểu mấy về Tây Nguyên, sau này mới biết, không có cây khộp, mà chỉ có rừng khộp thôi.

           Từ sai lầm cay đắng ấy mà tôi quan tâm đến rừng khộp, và mê nó.

UNG THƯ VÀ... THAN TRE

Ngày xưa, ánh sáng văn minh thập thõm, dân ta coi phong lao cổ lại là 4 bệnh tứ chứng nan y, giờ 3 thứ đã chữa hoặc kiềm chế được, còn món cuối cùng, lại, tức ung thư (theo cách hiểu thông thường, bởi có giả thiết lại là hủi, phong lao cổ lại là điên, lao, cổ trướng và hủi chứ không phải là hủi, lao, cổ trướng và ung thư), vẫn đang đầu hàng. Mà lạ, càng văn minh thì có vẻ cái bệnh ung thư này càng nhiều. Người đời bảo: Bệnh từ miệng. Là người ta hay nói mấy ông ung thư là do hút thuốc, uống rượu nhiều, hoặc là do ăn uống tạp nham. Ông sếp tôi, một người hết sức hiền lành tốt bụng, không thuốc lá mà cũng chả rượu. Chớm vượt tuổi sáu mươi mấy tháng là phát ung thư. Cầm cự được năm thì đi. Và nhiều bà nhiều cô, có thuốc có rượu đâu. Thêm nữa, giờ đang rầm rộ phong trào thực phẩm sạch, cái gì cũng sạch, cũng tự mình làm, mái nhà thành vườn rau, nhà tắm thành chỗ nuôi gà, sạch đến thế, vậy bệnh từ đâu?

ĐIỀU CÒN LẠI CỦA SÁCH

           Mấy ngày diễn ra hội sách Gia Lai ở đường anh hùng Núp, hầu như hôm nào tôi cũng có mặt. Ngoài là thành viên của ban tổ chức thì tôi có cái thú riêng của một người viết, đã có hơn mười đầu sách, là ngắm người đi dạo sách, ngắm sách, mua sách và bàn luận về sách.

           Và tôi đã đi từ bất ngờ này tới bất ngờ khác.

ẤU THƠ À ẤU THƠ ƠI

           Hôm kia tự nhiên chúng tôi, 5 thằng 5 quê, ngồi ăn sáng và... cãi nhau, xung quanh món cháo huyền thoại xứ Vinh. Ai cũng công nhận cháo lươn Vinh là số một rồi. Mà cũng chả cần tả, chỉ cần nói thế thì ai cũng hình dung ra tô cháo lươn Vinh nó ra làm sao. Đến mức có lần tôi đi Hà Nội bằng tàu, với một gã bạn, gã này cứ thắc thỏm qua Vinh có ăn cháo kịp không? Nửa đêm tàu đến ga Vinh, hai thằng bay xuống, ăn xong còn kịp đi dạo một lúc tàu mới chạy. Vấn đề là gã bạn cứ luôn mồm: Cháo ở ga tàu mà còn thế thì trong quán thứ thiệt nó phải như thế nào?

VỀ MỘT TRỤC DU LỊCH TÂM LINH Ở PLEIKU

           Một cô bạn người Việt định cư ở Úc gửi cho tôi một list “yêu cầu” được bố trí đi thăm khi về Việt Nam và ghé Pleiku: Chiêm bái chùa Minh Thành và Bửu Minh. Tôi ngạc nhiên hỏi lại, sao lại biết 2 chùa ấy, cô thả icon mặt cười trên messenger: Chùa Minh Thành và Bửu Minh thì cả thế giới biết.

           Và té ra Gia Lai nói chung, Pleiku nói riêng có một hệ thống chùa khá nhiều và nổi tiếng, không chỉ người trong tỉnh, trong nước mà cả nước ngoài đều biết. Trong đấy tất nhiên chùa Minh Thành không thể không được nhắc, bởi hiện tại nó đang là ngôi chùa lớn nhất Tây Nguyên.

GIA LAI CÀ KÊ 15

Mình nhớ cái lần mình đeo ba lô lơ ngơ xuống bến xe Pleiku để vào Ty Văn hóa nhận công tác hồi cuối năm 1981. Bến xe rợp cây cổ thụ, xe khách ẩn mình dưới các tán cây ấy. Nắng xiên lỗ đỗ xuống nền đất, những cái quán ẩn mình dưới các gốc cây. Chiều buồn như rượu đổ trong lòng cái thằng tôi khi 1 thân 1 mình xung phong lên đây, nhưng lại tạo cảm giác thân thiện đến kỳ lạ. Tôi xốc ba lô đi theo 1 cô gái vào phố, con dốc Hùng Vương Phù Đổng nhấp nhô theo mái tóc xõa gió của người con gái Pleiku lần đầu tiên tôi gặp mà hoàn toàn không dám nhìn xem má có hồng không vì tôi chỉ lặng lẽ đi sau...

CHUYỆN LÀNG VOI NHƠN HÒA

           Đúng ra chính xác phải là “Từng có làng voi Nhơn Hòa”.

           Cứ nghe là Tây Nguyên xứ voi, nhưng thực ra, tìm hiểu kỹ, chỉ có ba làng (vùng) voi nổi tiếng thôi, là buôn Đôn (Đăk Lăk), một làng ở huyện Lăk và Nhơn Hòa (Gia Lai). Trước đấy từng nghe An Khê là nơi luyện voi của nghĩa quân Tây Sơn, nhưng cũng chỉ là... nghe nói vì bây giờ dấu tích hầu như không còn, từ bãi luyện voi cho đến xương cốt voi...

NHỮNG NGÃ BA NGÃ TƯ NHƯNG KHÔNG CÓ... CỘT ĐÈN*

           Thường thì các ngã ba, ngã tư hay trở thành những vị trí nổi tiếng, là cái nôi của văn minh loài người. Chưa đến mức như thế, nhưng Gia Lai cũng có những ngã ba ngã tư đáng nhớ, ghi vào ký ức nhiều người, một thời.

           Thời mới lên Pleiku nhận công tác, tôi được dặn là mỗi buổi chiều không được đi quá... ngã ba Hoa Lư, ra phía ngoài ấy là nguy hiểm. Phòng tôi làm việc cách ngã ba Hoa Lư chừng... 50 bước chân.

“KHOẢNG TRỜI LÁ THÔNG”...

           Không nhiều thành phố trên nước ta có thông cổ thụ.

           Pleiku và một số huyện của tỉnh Gia Lai đã từng và đang có rất nhiều thông, để cho nhắc đến Pleiku là người ta nghĩ ngay tới thông.

           Pleiku một thời thông cổ thụ trở thành đặc trưng của phố.

TỪ CÔ ĐỠ THÔN BẢN ĐẾN... THUẬN TỰ NHIÊN

           Tây Nguyên những năm 70 và 80 của thế kỷ trước, trong các báo cáo của chính quyền các cấp thường xuyên thấy có 2 nhiệm vụ nổi lên, là tuyên truyền để nhân dân bỏ tục chôn chung và vào rừng đẻ.

           Hàng tháng, hàng năm các báo cáo đều có mục đã giảm được bao nhiêu, có những vụ nào xảy ra gây hậu quả.

           Chôn chung thì hậu quả còn... từ từ chứ tự mình vào rừng đẻ thì hậu quả nhãn tiền, có điều hồi ấy chưa có mạng thông tin như bây giờ nên ai mần nấy chịu, ít người biết.

THẦY CÔ XỨ THANH CỦA TÔI

           Cô giáo đầu tiên của đời tôi là cô Hào, dạy tôi mẫu giáo. Hồi ấy mẹ tôi làm ở liên hiệp công đoàn tỉnh Thanh Hóa, mà các cơ quan thời ấy đều có nhà trẻ và mẫu giáo, tự cung tự cấp mà.

Khoe tí là từ hồi ấy tôi đã có thể đọc được các chữ cái trên khẩu hiệu trên tường và tít báo Nhân dân. Mẹ tôi coi chuyện ấy cũng là thường nên chả lấy gì làm sung sướng chứ như giờ có khi tôi thành... thần đồng mất. Cô Hào không phải là giáo viên chuyên nghiệp, chẳng qua là cô biết múa hát nên cơ quan giao cho cô giữ và dạy các cháu. Hồi ấy tôi thấy cô Hào của tôi là đẹp nhất, thi thoảng chửi nhau với bọn lớp khác, chúng lôi cô Hào của tôi ra chửi là tôi tức lắm. Ngay thằng em tôi, bé tí đang còn nói ngọng nhưng tức tôi điều gì là nó lôi "gào gào" ra chửi.

DU LỊCH TRÊN ĐƯỜNG, TẠI SAO KHÔNG?...

           Hình như dân du lịch chuyên nghiệp gọi đấy là “phượt”. Tôi vừa có một chuyến “phượt” trên mấy cung đường Gia Lai, và chợt nghĩ, tại sao lại không nhỉ, khi mà đi trên những con đường ngày, ngắm nghía, thăm thú, hiểu về nó, cũng là một cách du lịch vậy.

NHỮNG NGƯỜI ĐÀN BÀ XỨ CÁT

           Quê tôi là xứ cát.

           Mà tất cả các làng ven biển miền Trung đều là xứ cát. Cát trắng xóa, cát miên man, cát dằng dặc nối làng này sang làng khác, tỉnh này sang tỉnh khác. Cát trắng phau trong mắt, trong giấc ngủ và cả những cơn mơ.

           Tôi nhìn thấy cát nhiều và dầy đặc đến như thế là khi lần đầu tiên ngồi ô tô từ Vinh vào Huế đầu năm 1976. Trước đấy là tàu hỏa đến Vinh thấy xanh mướt dù chiến tranh vừa kết thúc, những hố bom nối tiếp hố bom. Hố bom như bát úp trên đồng, loang loáng qua cửa sổ đoàn tàu chợ. Nhưng vẫn thấy màu xanh, kể cả trên miệng hố bom.