MẢNH VỤN GIÁO DỤC...

          Mấy hôm trước, cái tin khét lèn lẹt trên báo: Lộ đề thi, làm nhiều người vừa hoang mang vừa... không hiểu nổi, bởi nó chỉ là cuộc kiểm tra học kỳ, có gì căng thẳng đâu mà phải lộ đề. Và, tấm gương tày liếp của các hội đồng thi Sơn La, Hòa Bình, Hà Giang... vẫn còn hôi hổi đó.

CHỊ KHÔNG ĐƠN ĐỘC

          Tôi mới quen chị tầm 3 năm nay. Tôi quen em gái chị trước, rồi biết chị. Và càng biết thì càng... tò mò. Mẹ chị, người phụ nữ có tên đường và tên trường ở TP HCM, 2 em gái của chị đều là những tên tuổi nhiều người biết, nhưng mỗi người chọn một cách để giúp đời. Em gái chị, giờ là thủ trưởng của tôi, thì bỏ toàn bộ vốn liếng, cuộc đời ra để cải tạo một khu đầm lầy ở bưng biền Củ Chi, biến nó thành khu du lịch Một thoáng Việt Nam, một địa chỉ cho những ai quan tâm đến văn hóa, lịch sử, khoa học thứ thiệt. Làm vì một nền văn hóa bản sắc Việt, vì sự hiểu biết của con người chứ không kinh doanh bằng mọi giá, vì những gì tốt đẹp nhất, tử tế nhất...

TÒ MÒ DẪN DỤ DU LỊCH TÂY NGUYÊN

          Trong phong trào nhà nhà làm du lịch, người người làm du lịch như hiện nay, nhất là khi bộ trưởng Văn Thể Du lên tiếng kêu gọi người Việt đi du lịch trong nước để kích cầu du lịch (như lời kêu gọi giải cứu các thứ một dạo, từ trái cây tới thịt lợn), thì Tây Nguyên nổi lên như một mỏ tiềm năng lớn.

HƠI ẤM TRUYỀN ĐỜI- BẢN FULL KHÔNG CHE

            Hôm nọ tôi đăng bức ảnh cái bếp trên nhà rông của người Tây Nguyên. Nó trên sàn gỗ và nghi ngút khói suốt ngày suốt đêm. Nhiều bạn vào hỏi sao phải đốt như thế, và sao sàn gỗ mà nó không cháy.

          Lại vụt nhớ về một tuổi thơ bếp Việt.

NIỀM TIN VÀ CHÂN LÝ- bản full

          Tòa án tỉnh Bình Dương đang xử vụ án "giết người đổ xi măng" rất man rợ. Ai nghe cũng rất rùng mình và đều hết sức căm phẫn, hết sức ngạc nhiên, rằng tại sao những người phụ nữ chân yếu tay mềm ấy lại có thể tàn ác đến thế, man rợ đến thế, khi lần lượt giết hai người đàn ông, xong để đấy tiếp tục sống chung với xác chết, đợi cho bốc mùi mới cho vào thùng phuy, đổ xi măng lên, và... thản nhiên sống tiếp?

CHÙM 14 BÀI THƠ

Tại sao lại 14 bài. Là nó thế này ạ. Lâu nay giới mần thơ á, tịnh tiến từ lẻ lên chùm, từ 1 lên 5, nhiều là 5. Tức là in báo á, được in 1 bài mừng húm. Tiến lên được in chùm 3 bài, 5 bài. Mới đây có báo mần nguyên trang, có báo thì làm tới 2 trang 1 tác giả, rất sang. Những báo in thơ sang lại thường là không phải báo chuyên văn chương. báo Nhân Dân giờ in thơ cũng rất sang, rất mới, không phải ca ngợi cái này quang vinh cái kia vĩ đại nữa. Các báo đảng các tỉnh cũng có nhiều kiểu in thơ sang trọng và tinh tế, mà báo Đà Nẵng là một ví dụ, đến mức ông nhà thơ Nguyễn Ngọc Hạnh tập hợp lại 108 ông bà Lương Sơn Bạc trên báo ấy mần một tập thơ đương đình đám. Thế nên, có hẳn một tờ báo riêng mình vừa làm phóng viên, vừa biên tập, vừa TBT, mà mình lại là... nhà thơ nữa, tội gì không mần một chùm cho nó oai nhở. Hồi còn làm TBT, nhà cháu có một nguyên tắc là không đăng thơ mình và những bài viết về thơ mình trên ấy, nhưng giờ là TBT nhân dân, mình thích đăng gì mình đăng thôi. Lâu nay mục thơ VCH bên này bị bỏ bẵng vì ông fb nó tiện hơn nhiều. Thồi giờ chơi luôn một chùm 14 bài cho nó máo, phỏng ạ?
----------------

SẾP NGƯỜI TA

Cơ quan con gái tôi (một ngân hàng của nước ngoài chi nhánh Sài Gòn) năm nào cũng có mấy cuộc, như du lịch nước ngoài, như family'day... anh chị em được cơ quan đài thọ, khuyến khích mời thêm người nhà, ai mời thêm thì đóng tiền thêm suất người nhà.

CHUYỆN... BẠN ĐỌC BÁO

          Báo chí nó có mấy công đoạn, công đoạn nào cũng quan trọng. Ấy là viết báo, làm báo, xuất bản báo và... đọc báo. Không có người viết thì người làm báo ngồi ở tòa soạn chỉ... chơi. Anh viết là đi chợ mua đồ về, tươi hay ôi là anh ta. Nhưng bày lên mâm lại là anh làm báo. Không có anh này thì chả lẽ ăn sống ăn sít. Xong rồi, không thể đọc trên bản mi, mà phải có anh in để in ra thành tờ báo. Và cuối cùng, báo đến khâu quan trọng nhất: Bạn đọc. Không có bạn đọc, tất cả các khâu trên là... vất. Thế tức là anh nào cũng quan trọng, nhưng anh bạn đọc là quan trọng nhất. Tất nhiên tôi chưa kể đến một anh nữa, mà không có anh ấy thì cả người viết báo, làm báo và bạn đọc đều chỉ... nhìn nhau: Anh phát hành. Chả thế mà các tờ báo hàng năm đều có ngày tổ chức gặp mặt tôn vinh anh phát hành. Phát hành có nhiều cấp độ, từ anh tổng đại lý quyền nghiêng thiên hạ, đến cu con ôm chồng báo đi ngoài đường: Báo đây báo đây, hôm nay giám đốc thẩm vụ tử tù Hồ Duy Hải đê...

VÂN VI NGHỀ BÁO

Ngày báo chí thì khoe bài báo thôi, không khoe hoa khoe giải thưởng nữa, hihi. Bài này in báo Cảnh sát toàn cầu phát hành hôm nay. Phải đợi họ bán hết 5 chục ngàn tờ mới dám post lên không sụt tiara nó mắng chết, he he...

CAO HƠN NGHỆ SĨ

          Ở nước Việt ta đang tồn tại ít nhất 2 loại nêu. Nêu của người Kinh dựng vào ngày tết để đuổi quỷ. Hình như thế hệ chúng tôi hồi học cấp 1 có học về sự tích cây nêu, và hầu như ai cũng biết sự tích về cây nêu này. Giờ người ta ít dựng nêu, chứ ngày xưa ở nông thôn miền Bắc, cứ hai ba tháng chạp, một mặt lo cúng tiễn ông Táo, mặt nữa là lo dựng nêu để giữ đất. Đơn giản nhất là người ta giải thích với nhau, ông Táo lên chầu trời thì phải có cây nêu để thay Táo giữ nhà.

LOANH QUANH GHÈ RƯỢU CẦN

          Hôm kia tôi đăng cái ảnh đang uống rượu cần với một nữ sinh viên Cao đẳng Phát thanh Truyền hình người Jrai ở ngay khu du lịch "Một thoáng Việt Nam" ở Củ Chi, nhiều người vào comment bàn về rượu cần, đặc biệt là cái kan, mỗi người hiểu mỗi cách, có người còn dẫn rằng, nó được phiên âm từ... tiếng Pháp.

DƯ VỊ "LẶNG LẼ SA PA"

          Một hồi, lâu rồi, tự nhiên tôi nhận một cuộc điện thoại, giọng nữ trong và nhẹ, chuẩn Bắc, giới thiệu em là như thế như thế, sắp tới dẫn một đoàn học sinh và phụ huynh đi thực tế, sẽ ghé Gia Lai và Kon Tum, lâu nay đọc anh, biết anh có chút hiểu biết đường đi lối lại ở đấy, nhờ anh giúp.

          Gần như tôi chưa bao giờ từ chối giúp ai việc gì, huống gì là việc này.

CHUYỆN LƯỠI BÚA NGƯỢC

          NHÀ RÔNG MỘT THUỞ. 

          Loài người khi bắt đầu có ý thức xây dựng nhà ở, thì bắt đầu lập làng. Nhiều ngôi nhà của một cộng đồng trong một khu vực chung gọi là làng. Tất nhiên đấy mới là ý nghĩa cơ học. Để gắn kết với nhau còn rất nhiều yếu tố tinh thần, tâm linh để làng thành một khối thống nhất, đến mức mà người Việt có câu "Phép vua thua lệ làng". Một trong những yếu tố quan trọng của làng, cả về vật chất và tâm linh, là đình làng của người Kinh và nhà rông của người Tây Nguyên.

CÚ CHIÊNG ĐẦU ĐỜI

          Cú thưởng thức chiêng đầu tiên của tôi là khoảng cuối tháng 11 năm 1981, tại cái sân sau của Ty Văn hóa Thông tin Gia Lai Kon Tum ở đường Trần Hưng Đạo, Pleiku.

          Hôm ấy đội chiêng của một làng nào đấy được phòng văn hóa quần chúng của Ty rước lên để trình diễn đón khách, một bác lãnh đạo rất to từ Hà Nội vào.

LONG LON KÌ 3

Kỳ 2 Ở ĐÂY

          Lòng lợn, không chỉ luộc. Dẫu luộc, có vẻ như nó là đỉnh cao của món lòng. Nhớ hồi nhỏ tôi nghe câu ca dao ở đâu đấy, mà cứ ấn tượng mãi: Nhớ nhau chảy hai hàng nước... mắm, anh gửi cho em một đĩa lòng. Nước mắm chưa phải đỉnh cao của lòng lợn, mà cứ phải là mắm tôm chanh.

          Ở Miền Trung, nhất là Pleiku, chắc là do dân Bình Định mang lên, có món lòng xào nghệ và lòng nướng than hoa.

          Ấy là cái đoạn lòng già, bỏ thì thương vương thì tội ấy, nặng mùi nhất ấy, dai và lãng xẹt, chả có ý nghĩa gì. Không sao, đã có các bà nội trợ khéo tay xử lý. Rửa sạch, tất nhiên tiêu chuẩn đầu tiên của các bà nội trợ là phải sạch. Sạch nhưng lại không được mất hết cái mùi đặc trưng của... lòng già. Phần trên dành chỗ cho hương hoa, cho tinh túy, những gì thức ăn tiêu hóa được, nó nằm ở đấy rồi tỏa ra theo các mao mạch nuôi cơ thể, còn cái phần chả làm gì được nữa, thối um lên, được dồn xuống để thải ra, chính là lòng già này.

BÁO VÀ THƠ VÀ SÁCH...

Nó là thế này. Lâu nay thiên hạ nói thơ rẻ rúng quá, nào là thơ bán mớ, nào là mấy ông làm thơ là vì... không biết làm gì, nào là thơ như ngáo, hết "ngạo nghễ" lại "ngủ đi" vân vân. Thế nên tôi đã hết sức ngạc nhiên và hồi hộp theo dõi quá trình làm tập thơ "Biển bắt đầu từ sóng" của nhà thơ Nguyễn Ngọc Hạnh.

          Ông Hạnh ở Đà Nẵng. Dân Đà Nẵng đã không nghiện thơ thì thôi, chứ đã bập vào là chết bỏ. Trước khi gặp ông Hạnh, tôi luôn đoan chắc rằng, về yêu thơ thì Quảng Bình là số một, Huế là số hai. Gặp ông Hạnh rồi, tôi lung lay.

          Bởi người Quảng Bình, Huế, hay các nơi khác nghiện thơ yêu thơ đa phần là... thơ mình. Gặp nhau sau vài câu chào hỏi bắt tay, vài ly rượu khởi chuyện là... đọc thơ. Ông Hạnh này, thơ mình thì tôi chưa tường, vì tiếp xúc ít, nhưng thơ người thì tôi nể. Tôi cũng có mấy chục năm làm việc với các bản thảo văn chương, trong đấy hai phần ba là thơ, nhưng nhìn thấy ông Hạnh xử lý thơ thiên hạ thì tôi nể, hết sức nể.

CHUYỆN LONG LON - KỲ II.

Kỳ 1 ở đây

Tôi sẽ không tả kỹ món tiết canh mà chúng tôi (ông Nguyễn Thành Phong chính, tôi phụ) làm sáng ấy, vì nó sẽ gây một cơn ngáo tiết canh tập thể, mà cái món ấy thì, về nguyên tắc, các bác sĩ khuyên không nên dùng, và sự thực thì từ hồi H5N1 rồi lở mồm long móng vân vân các loại xuất hiện, nó đã giảm rất nhiều. Cái sự buổi hôm ấy chúng tôi làm món này là bởi, con lợn này, như đã kể, nó gần như... vô trùng. Giám đốc khu du lịch "Một thoáng Việt Nam", người phụ nữ hơn 70 tuổi, hết sức kỹ lưỡng trong việc ăn uống, tất cả đều tuân thủ Organnic, đều phải tuân thủ nguyên tắc... nhân đạo nhân văn và nhân quyền, mà hôm ấy cũng kệ chúng tôi làm món này thì biết rồi.

CHIỀU NHƯ LỬA ĐỐT LÒNG NHAU

          Năm 1985, trong một chuyến đi với mấy anh em văn nghệ vào một ngôi làng thuộc xã Chư Drăng, khi ấy thuộc huyện Ayun Pa, giờ nó là của huyện Ia Pa để Ayun Pa lên thị xã, tôi lọt vào một khu nhà mồ.

          Chiều thì râm ran nắng, gió thì xào xạc, rừng thì cứ càng vào càng tõe ra, chim kêu vượn hót. Tôi cứ vừa đi vừa ngó nghiêng, đến lúc trước mặt mình, hàng hàng lớp lớp tượng mồ thì tôi... giật mình. Nhìn xung quanh, nhõn mình. Nói thật là sợ... sun tóc, nhưng lại như bị hớp hồn. Hàng trăm pho tượng xếp lớp trong chiều, lóng lánh nắng, như đang nhất loạt... phì phò thở. Lại như có cả những cú nheo mắt, những phát chạm tay, như mời gọi, như muốn giao lưu.

CHUYỆN... LONG LON

Năm ngoái, chỗ tôi đang làm việc, khu du lịch "Một thoáng Việt Nam" ở Củ Chi ấy, ủy quyền cho tôi mời một số nhà văn nhà báo... sành ăn ghé xuống chơi. Bà chủ giao cho tôi chủ trì một cuộc ăn đúng cỗ Việt, là mổ lợn, nong nia lá chuối, cháo lòng tiết canh...

Trong đoàn có nhà văn Nguyễn Thành Phong, một trong vài ông nhà văn Việt có tài làm cỗ tài như... nông dân, hơn đứt mấy anh đầu bếp chuyên nghiệp hàng phố. Tất nhiên không phải ông nông dân nào cũng nấu ăn giỏi, nhưng đa phần thì ở mỗi làng Việt thường có vài ông, rất giỏi, rất thạo. Tôi hay nghiên cứu về văn hóa, về nghệ nhân, thấy điều lạ lạ, các nghệ nhân ấy, nhẽ phải "trăm hay không bằng tay quen" nhưng có những ông, rất ít được làm nhưng khi đụng việc, vẫn rất tuyệt vời. Như các nghệ nhân làm nhà rông, trong đời giỏi lắm được làm đến cái thứ 3 là hết, thế mà gọn gàng đâu vào đấy. Cái nhà cao lừng lững bằng mấy cái nhà lầu, nặng mấy trăm tấn, tất cả chỉ làm bằng cây và dây rừng, không có gì hiện đại can thiệp vào, thế mà cứ lừng lững như núi, mà bền vững trước gió trước nắng và trước thời gian. Các ông làm lợn giỏi ở làng cũng thế. Thời bao cấp, may lắm vài năm dao thớt mới được hân hoan lên một lần, nhưng vào tay các bác ấy, lòng lợn là lòng lợn, tiết canh là tiết canh. Đầu mình tứ chi phân miêng đâu vào đấy.

CÓ MỘT QUÁN VĂN

          Tôi chơi facebook nhưng ghét nhất cái trò cứ bị mời vào nhóm này nhóm kia. Có lần đã phải nổi nóng, chặn hết những ai hay mời vào nhóm. Bởi dưới mắt tôi, và đa phần là thế, toàn là những nhóm vớ vẩn, thậm chí là rất buồn cười. Trước đó chỉ tham gia mấy nhóm, có 2 nhóm về ô tô, rất hay, từ hồi mới lái xe tới giờ lái 5 vạn rồi, vào đấy đọc và xem vẫn thấy rất thú vị. Các nhóm văn chương hầu như tôi không tham gia dù liên tục bị mời, vì đa phần nó rất... tự phụ, nó không cho mình học hỏi được gì thêm. Thời gian giờ không cho phép mình nhung nhoăng nữa, đọc cái gì là phải chọn lọc. Vả lại, cái cảnh văn chương hạ giá như giờ, thơ bán mớ, văn đại hạ giá, lăn lóc vỉa hè khiến mình cũng thấy bị tổn thương, chui vào đấy nữa, dễ mất máu luôn.