NHỮNG NGƯỜI ĐIÊN CHƯA CHẮC ĐÃ... ĐIÊN (BẢN FULL)

1.    DUNG.

Đấy là một cô gái trẻ, rất xinh, dáng hoa hậu, chân dài lưng thon, rất hay đăng ảnh lên phây búc. Nhìn qua tưởng là giống các cô gái sống ảo khác. Một lần tôi làm đầu mối xin tiền và sách, dép... cho một trường học ở vùng sâu vùng xa của tỉnh Gia Lai, cần một cái xe tải chở hàng xuống. Đang loay hoay thì một bạn bảo: để em. Và rút điện thoại gọi. Một lát sau một cái xe tải ầm ầm lao đến. Trên ca bin bước xuống là một cô gái. Chính là Dung, Đào Thị Phương Dung tôi vừa nhắc trên kia.

"ÔI TIẾNG VIỆT NHƯ BÙN VÀ NHƯ LỤA"

          Câu thơ trên của nhà thơ tài hoa Lưu Quang Vũ mấy năm trước được đưa vào đề thi và xảy ra... cãi nhau.

          Người ta khẳng định không có từ bùn, mà thay vào đó là đất cày. "Ôi tiếng Việt như đất cày như lụa". Đất cày nó thanh cao, nó hơi thở, nó mặn nồng, nó công nông vân vân, còn bùn nó dơ, nó cặn bã vân vân nữa.

          Nhưng sau, chị Lưu Khánh Thơ, em ruột nhà thơ, lục trong di cảo thì là Lưu Quang Vũ viết là "như bùn", một nhà thơ khi biên tập bài này đăng báo Văn Nghệ, để cho an toàn, đã sửa lại là "đất cày". Đến khi gia đình in tuyển cho anh Vũ thì đã lấy lại là "bùn". Hết cãi nhau.

CÁI KHÓ LÓ CÁI... MAY THỜI DỊCH

          Hôm qua tôi chạy một vòng Sài Gòn. Và cái cảm giác đây đang là tết nó choán ngợp tâm trí. Tĩnh lại, mới nhớ là qua rằm rồi, hết tết lâu rồi.

          Sau đấy xuống Củ Chi, nơi tôi làm việc. Mọi khi đi nhanh thì hết 2 tiếng, chậm thì phải 3 tiếng. Hôm nay xe veo véo, tiếng rưỡi là đến, thậm chí chưa đến tiếng rưỡi.

LỄ HỘI THỜI... CÔ VY

          Nếu bình thường, thì thời gian này, ở Việt Nam đang là mùa lễ hội.

          Tháng giêng là tháng ăn chơi. Ngàn đời rồi vẫn thế, dân ta coi đấy như là sự đương nhiên.

          Rất nhiều lễ hội, từ Nam chí Bắc, nơi nào cũng nườm nượp lễ hội.

          Nó là sản phẩm của một đời sống nông nghiệp. Cả năm đầu tắt mặt tối kiếm miếng ăn thường nhật, còn đâu lo cho tết, dư ra một chút, lo cho tháng giêng, cho lễ hội. Gọi là ăn chơi nhưng thực chất là đi lễ, tiện thể chơi hội.

LỄ HỘI VÀ LỄ HỘI PHỤC DỰNG

Việt Nam có rất nhiều lễ hội. Sau tết là liên miên lễ hội. Năm nay, dịch cúm Corona thế mà những ngày đầu năm nay, người đi các lễ hội cũng chả giảm đi bao nhiêu.

TẾT THANH BÌNH

          Năm nay tất niên thanh bình hẳn.

          Ngõ phố nơi tôi ở mấy chục năm nay, năm nào cũng làm cái lễ tất niên tập thể, sau đấy thì các nhà mới tự làm ở nhà mình. Các gia đình đóng góp có, ai có điều kiện hơn bao thêm cũng có, là dịp để cư dân khu phố ngồi lại với nhau, chia sẻ chuyện trò... để hiểu nhau, để thông cảm. Tất nhiên cũng có cái lễ cúng nho nhỏ, xướng tên tất cả mọi nhà, rồi thắp hương, rồi vào mâm.

KHÔNG CHỈ CHUYỆN NƯỚC ÚC

Đang Corona Vũ Hán, đăng lại bài viết về nước... Úc. Bài đăng ở báo Khám phá từ hồi tháng... 1, hihi...
------------

LỄ HỘI VÀ DU LỊCH

          Năm nào đấy, cũng khá lâu rồi, đồng loạt một số báo lên án "lễ hội đâm trâu" của một tỉnh Tây Nguyên tổ chức trong một sự kiện du lịch. Đơn giản là, người tổ chức thì nghĩ thế là cách để... dụ khách du lịch tới, đặc biệt là khách tây, đối tượng chính chính của du lịch. Nhưng khách thì không nghĩ thế. Trước đấy cũng đã có nơi tổ chức rồi, nhưng hoặc là ít khách, hoặc là chưa đúng thời điểm, nên sự phản đối nó không dữ dội như lần này.

ĐỨT NỐI ĐÀ LẠT

Tôi là người hết sức may mắn khi được dự Festival hoa đầu tiên của tỉnh Lâm Đồng tổ chức, hình như là năm 2005.

          Hồi ấy, đang dự cái trại sáng tác tại nhà sáng tác Nha Trang, nghe 2 ông bạn đồng nghiệp Hoàng Ngọc Hận và Trần Ngọc Trác vừa thông báo vừa rủ rê, tôi... trốn trại mò lên.

          Và choáng ngợp.

LẶT VẶT VỀ TRÀ THÁI

          Đến giờ tôi có thể khẳng định, mấy ông nhà văn ở Tạp chí Văn Nghệ quân đội là sành/ nghiện chè/ trà nhất.

          Tất nhiên cũng phải nói luôn, phàm là dân phía Bắc, nhất là đàn ông, thì họ đều nghiện chè/ trà như nghiện... vợ. Nó cũng như dân phía Nam nghiện cà phê. Nhưng đa phần cà phê chỉ uống ngày một cữ, chủ yếu là vào buổi sáng, ông nào phê pha thì làm thêm cữ nữa vào buổi chiều, còn ban đêm, các quán cà phê nghìn nghịt người, nhưng họ uống nhiều thứ nước, trừ... cà phê. Số người uống cà phê đêm rất ít. Trong khi chè/ trà, người ta có thể pha uống cả ngày. Sáng sớm lăn trên giường xuống, loay hoay là súc ấm pha trà. Tối trước khi ngủ có khi cũng rốn thêm ấm nữa. Tức là có thể uống cả ngày, nhất là khi trong nhà có từ 2 gã đàn ông trở lên. Dẫu vậy, trà ấy chưa chắc đã là... trà, mà mới chỉ đạt chuẩn... chè khô.

VỀ LÀNG

          Tôi, cho đến khi chớm vào cái tuổi bắt đầu chán sự xô bồ, chán cái chật hẹp, chán sự nhẵn mòn ký ức, thì nung nấu cái ý nghĩ sẽ về làng sống. Làng với mây trời tự do, với cá tôm tươi rói, với cỏ xanh nắng vàng, với chân chất với nguyên tơ, với rộng mở, với mênh mang, với lớp lang với quy củ...

          Nhưng té ra, không hẳn đã thế.

          Làng Việt nói chung, làng Tây Nguyên nói riêng, đang dần có những thay đổi rất nhiều, có sự chuyển dịch rất lớn, để phù hợp, để thích nghi, và cả để thỏa mãn cái thú bung phá, sự bung phá của ý thức, của phông văn hóa, của tiện ích trước mắt và của cả sự thiếu hiểu biết.

CHUYỆN VUI NGƯỜI NGHỆ Ở NƯỚC NGOÀI...

Có chuyến sang Đài Loan do con gái mời, tôi hăm hở thu xếp để đi. Là cái ngân hàng con gái tôi làm tổ chức hội nghị nhân viên xuất sắc, mỗi nước được chọn một người, và người ấy được... kèm một người nữa. Tôi được con gái chọn để đi kèm. Ông bạn nhà văn Phạm Đức Long thấy con trai nói thèm bánh đậu xanh nên gửi tôi 2 gói mang sang cho cháu. Cu con ông này đang làm việc ở Đài Loan. Tốt nghiệp đại học Bách Khoa ở Sài Gòn rồi, đi làm rồi, nhưng mày mò trên mạng thấy có xuất học bổng trên đại học ở Đài Loan, thế là ứng thí, và đậu, thế là sang học. Rồi tốt nghiệp, làm ở Đài Loan mấy năm thì được Google mời làm nhưng vẫn ở Đài Loan. Vấn đề là, ông Long là dân Nghệ, thằng cu cháu này tất nhiên là dân Nghệ. Nó vừa đưa vợ sang ở cùng, chắc chắn lại sẽ có một thế hệ Nghệ ở Đài Loan mang họ Phạm Quỳnh Lưu.

VỀ LÀNG ĂN TẾT

          Tôi vừa về thăm lại cái làng mà hồi nhỏ tôi gắn với nó lâu nhất. Sở dĩ phải nói thế bởi thế hệ tôi đa phần là phải lang thang sơ tán. Những người có hoàn cảnh như tôi nhiều lắm, ba quê Nam, mẹ quê Bắc, gặp nhau ở một tỉnh trung gian, lấy nhau sinh con đẻ cái, rồi cả gia đình cứ chu du trên xe đạp, sơ tán hết chỗ này tới chỗ khác. 2 nơi in đậm trong trí óc non nớt của tôi là cái làng Đa Giá quê ngoại ở Ninh Bình, sống ở đấy rất ít nhưng đầy ký ức. Và 2 là cái làng tôi đang nói đây, làng Phú Điền, Triệu Lộc, Hậu Lộc, Thanh Hóa, nơi có đền Bà Triệu nổi tiếng, giờ là di tích lịch sử cấp quốc gia.

DU LỊCH XANH TRONG CƠN LỐC TĂNG TRƯỞNG NÓNG

Du lịch bây giờ đang là xu hướng làm kinh tế sạch về nhiều nghĩa được cả thế giới ồ ạt ứng dụng, coi như một cách để thoát nghèo, để tăng trưởng kinh tế. Hầu như tất cả mọi sự phát triển, mọi sự đầu tư, mọi dự án, dù làm ở ngành nào, đầu tư vào gì thì đều gắn với du lịch. Các công trình lớn khi thiết kế người ta đều ưu tiên cho du lịch trước tiên. Ví dụ, để làm thủy điện, thay vì chỉ thủy điện với việc làm ra điện để bán (như ở Việt Nam lâu nay), thì Thái Lan thiết kế nó thành khu du lịch trước đã. Khi nhà máy thủy điện khánh thành thì đồng thời với nó là đón khách du lịch vào tham quan. Thuỷ điện Srinagarind thuộc tỉnh Kanchanaburi khách nườm nượp vào thăm đập, chụp ảnh búa xua rồi lại ra thác, lại chụp ảnh, rồi lăn ra bãi cỏ, rất rộng và đẹp, rồi mấy cái nấm giả vân vân... mà chả thấy thu vé gì. Ở Việt Nam cũng có vài nơi tổ chức cho khách du lịch tham quan, nhưng khi thiết kế chỉ là làm thủy điện, đến khi xong rồi thấy khách khoái tới xem thì... thành lập một ban du lịch, của nhà máy, tất nhiên. Nên nó hết sức nghiệp dư và luộm thuộm. Và bán vé, tất nhiên. Hết sức tủn mủn và tạm bợ, kiểu hàng xén chứ không mang tầm quốc gia như một thể thống nhất, dù Thái Lan nhất nhất là... tư nhân, trong khi du lịch chúng ta có sự chỉ đạo thống nhất từ trung ương tới địa phương.

VỀ QUÊ ĐỂ THẤY MÙA XUÂN RÕ NHẤT

          Tết Việt, về đâu chơi là thích nhất?

          Không ít người đặt ra câu hỏi ấy. Ngày xưa thì chỉ một cách trả lời duy nhất: Về quê.

          Giờ, thay đổi nhiều, nhiều người đặt kế hoạch ra nước ngoài, nhưng tuyệt đại bộ phận, vâng, tôi tin chắc thế, vẫn là tuyệt đại bộ phận, khẳng định là, tiếp tục về quê.

          Quê, ngày thường có thể thế này thế kia, có thể lam lũ lạc hậu, có thể nhếch nhác thiếu tiện nghi... dù giờ thay đổi nhiều lắm rồi, có sự thay đổi tích cực và cả thay đổi tiêu cực, thì tết về, nó vẫn là một bức tranh đầy màu sắc, không ở đâu có được. Bức tranh cả vật chất và tinh thần, cả tâm hồn và thực thể, cả hương cả vị cả thế cả tâm... 

HUẾ MIỀNG

          Mấy tháng nay, cả tỉnh Thừa Thiên Huế đang nổi lên một "sự nghiệp", phải gọi đúng là sự nghiệp, bởi nó rất lớn và mới, dù bản thân nó rất... cũ và cũng bình thường thôi, ấy là tất cả mọi người, nam phụ lão ấy, mọi ngành mọi nghề... đều xắn tay dọn rác. Không ai ngoài cuộc, từ học sinh sinh viên, công an bộ đội tới các mệ các ôn, chị em tiểu thương, các bác nông dân, từ trung tâm thành phố tới các làng xã xa xôi, từ vùng biển tới vùng núi.

CHỢ HOA, VÀ KHÔNG CHỈ CHỢ...

          Chả biết tự bao giờ, dân Việt ngoài ăn tết còn chơi tết. Cái món chơi tết này ngày càng lấn át ăn. Ngày xưa ăn là chủ yếu, nên cái câu "Ăn tết" nó vẫn sừng sững đến giờ. Đến giờ, tức là khi ăn đã lui xuống thứ yếu, sự chơi lên ngôi, nhưng người ta vẫn thói quen mà gọi, là ăn tết.

TIN NHẮN CẢ CHÙM

          Đều như vắt chanh, mỗi sáng cứ mở mắt bật điện thoại là tôi nhận được ít nhất 5 tin nhắn, là những clip, hình ảnh, link... được bạn phây chuyển tiếp. Có thời kỳ hàng vài chục tin nhắn như thế, tôi ý nhị nhắn lại: Xin cám ơn ạ, tôi sẽ biết chọn cái gì để xem ạ, không cần chăm sóc tôi kỹ thế ạ. Một số thì thôi, một số chặn tôi luôn, còn lại thì... tiếp tục.

          Lại còn cái nạn "gửi tin này cho 3 chục người, kể cả tôi", ơ thế mà cũng hàng ngàn người, là tôi tính khiêm tốn thế, miệt mài gửi mỗi ngày.

LÒNG VẢ BỤNG SUNG

          Cái câu "Lòng vả cũng như bụng sung" tôi nghe từ hồi còn nhỏ ở ngoài Bắc nhưng thật là, chả hiểu nó ra làm sao, bởi ngoài Bắc thời ấy rất hiếm quả vả. Chỉ nghĩ láng máng chắc nó giông giống nhau. Sau năm 75 về quê Huế thì mới tận tường quả vả, và thấy nó như một loại sung... to.

ĐIÊN VÌ ĐIÊN

          Mấy hôm nay tôi có một cái thú, nói ra thì có vẻ... tiểu nhân, bần tiện, tham lam... nhưng nó lại là một niềm vui rất lớn của tôi, ấy là đợi tiền thiên hạ về tài khoản của mình.

          Nó phải lê thê ra một chút. Ấy là cách trung tâm thành phố Pleiku chừng 6 cây số có một gia đình 2 vợ chồng và mấy đứa con. Họ cũng an lành như hàng nhiều triệu gia đình Việt Nam khác nếu như không đèo thêm một việc: Chứa chấp những người điên cả nước đổ về. Mà không ít, cách đây một tuần, tôi xuống, và con số là... 150 người.