CHUM VẠI LU...

Hồi tôi sinh con gái, đặt tên ở nhà của cháu là... Tĩn. Bà mẹ vợ phàn nàn: Đẻ được đứa con gái xinh thế lại gọi là tĩn. Tôi bảo mẹ ơi, mẹ có nhớ ngày xưa, ở nông thôn ấy, cái tĩn là quý nhất không. Tĩn mắm rất quý đấy, có tĩn mắm mà treo đầu giàn là cả năm yên tâm cày cuốc nhé. Đến hồi con trai bà đẻ con gái, tức cháu nội bà, nó cũng gọi con là Tĩn. Bà bế đi khoe khắp xóm, "cái Tĩn mắm thối nhà tôi đây"...

RAU MUỐNG HUYỀN THOẠI

          Việt Nam từng được mệnh danh là đất nước của... rau muống. Đâu đâu cũng rau muống, bạt ngàn rau muống. Hồi tôi mới về Huế, có mấy người bà con đùa: người Bắc thì ăn rau muống, người Huế ăn giá. Nhưng té ra không phải thế. Cả thành phố Huế sau đấy được bao bọc bởi những cánh đồng rau muống bạt ngàn. Các chỗ xưa là rau muống, giờ là khu phố mới, hiện đại. Nhưng một thời nó nuôi dân Huế cộng với hàng chục ngàn sinh viên của bốn năm trường đại học bằng... rau muống. Người ta có thể ăn cả tuần rau muống, nhưng giá, cứ đến bữa thứ 3 mà xem, biết tay nhau ngay. Có ông chồng muộn con, nghe ai xui ăn giá xào với gan. Hồi bao cấp thì đây là món quý, vợ, rồi mẹ vợ... dồn sức lo cho chồng, cho con rể ăn để mong có cháu. Được đâu một tuần thì anh này đầu hàng, bảo con hay con thì đừng, chứ bắt ông ăn giá nữa thì thà ông... bỏ vợ!

XEM NGƯỜI THÁI LÀM DU LỊCH (kỳ 1)

          Thái Lan là thiên đường du lịch. Câu này ai cũng nghe và cũng chả ai phản bác lại, thế tức là... điều ấy đúng. Ở nhà, nghe nói hàng Thái là nghĩ ngay tới sự hoành tráng, thứ thiệt, đồng nghĩa với hàng hiệu.

          Mới nhất đây, việc Big C trên đất Việt Nam nhưng tuyên bố không nhập hàng may mặc Việt Nam khiến không chỉ các doanh nghiệp may mặc Việt Nam sốc, mà nhiều người khác cũng sốc. Cư dân mạng cũng chia làm 2 phe, phe lên án Big C và phe ủng hộ. Nhưng có chống thì trước câu hỏi anh có mua hàng kém chất lượng không thì đều là câu trả lời... lắc đầu.

ĐỒNG BÓNG THẬT

          Đồng bóng thì nước ta có nhiều, cả chính thống lẫn... ngoài luồng. Thì hầu đồng được công nhận di sản văn hóa là chính thống chứ gì? Còn ngoài luồng thì nhan nhản khắp chợ cùng quê chỗ nào chả có từ lên đồng nhập đồng đến vô vàn cách thức khiến các con nhang đệ tử cứ đứ đừ mà... sái cổ.

RAU CỎ MỘT THỜI

          Thời chiến tranh phá hoại, gia đình tôi có 4 người, ba mẹ và 2 anh em tôi, rất hay phải lênh đênh trên 2 cái xe đạp sơ tán theo cơ quan mẹ. 2 cái xe ấy là cả gia tài của nhà tôi: 4 cái ba lô quần áo xoong nồi của cải chằng vào nhau treo 2 bên cái đèo hàng, 2 anh em tôi ngồi trên ấy, chân ngắn tí teo mà phải dạng choàng lên 2 cái ba lô nên rất mỏi, ba mẹ tôi mỗi người một xe kĩu kịt đạp. Ngoài những thứ hết sức thiết thân trên ấy, còn 2 thứ nữa luôn có mặt, là cái bu gà và mấy gốc dọc mùng.

CHUYỆN... LON

         Bộ Văn thể du vừa có cái quyết định hay gì gì đấy, về việc không dùng chữ LON trong một quảng cáo nước giải khát. Nhà cháu thấy, ừ phải, nó ám ảnh lắm, ám chỉ lắm, hehe. Các cụ xưa có câu: Ma bắt hồn, thân LON bắt vía. Mịa, cứ chường ra thế, rồi thì vía vủng bị bắt hết thì còn ai tỉnh táo mà làm việc nữa, mà xây dựng và bảo vệ tổ quốc nữa, nên nhà cháu hết sức ủng hộ quyết định này...

KHỘP, XÀ NU VÀ... ÔNG NÚP

          Bé tí, sống ở miền Bắc thời chiến tranh phá hoại, đọc sách báo rất hăng dù thời ấy rất hiếm, có mấy thứ mà tôi cứ tưởng tượng và ước một lần được gặp, thấy, tay sờ nữa càng tốt, là những cây khộp, là rừng xà nu và... ông Núp.

          Tôi đọc và hình dung những cây khộp hiên ngang giữa bom đạn, lá to thân thẳng, chở che bộ đội, làm nên bạt ngàn rừng Tây Nguyên. Những cây khộp vươn lên từ khắc nghiệt đá sỏi, khô khốc và thách thức tất cả để ngạo nghễ  với trời xanh, với bom đạn nhưng lại hết sức tình nghĩa với con người, với bộ đội.

NHÀ BÁO VÀ... SMARTPHONE

          Mấy năm trước, một ngày đẹp giời, tôi nhận một cú điện thoại, mời đi chơi một chuyến. Tính thích xê dịch tôi OK luôn. Té ra là một tập đoàn lớn mời một số anh em viết lách đến thăm cơ ngơi của họ. Nghe thế thì bèn... cảnh giác, hỏi lại cặn kẽ thì biết rằng, chỉ đi chơi, không có điều kiện gì ràng buộc.

KHOAN SỨC DÂN

          Sinh thời, cụ Hồ có ước muốn là làm sao để dân được yên vui, để ai cũng cơm no áo ấm, ai cũng được học hành. Cụ rất muốn được gần dân và cũng không muốn... hành dân.

          Giờ chúng ta đang rầm rộ học tập tấm gương cụ, học tập tư tưởng và đạo đức của cụ. Mà cụ, có một ước muốn cháy bỏng, một phẩm chất thường trực, một di nguyện nữa, là làm sao để khoan sức dân. Khoan sức dân là cách nói từ thời phong kiến, nghĩa là giảm nhẹ gánh nặng thuế má, sưu dịch cho dân, nhờ đó mà dân dễ thở, dễ sống, mà dân có thể lo cho mình rồi đóng góp nghĩa vụ cho nước, đặng nuôi bộ máy để phục vụ lại dân.

VĂN HÓA CÔNG VỤ

          Lục tìm tài liệu trên mạng, lòi ra cái quyết định của thủ tướng chính phủ phê duyệt đề án văn hóa công vụ.

          Vừa hay đang xảy ra vụ đoàn thanh tra của Bộ Xây dựng đi thanh tra công vụ bị cơ quan công vụ tỉnh Vĩnh Phúc bắt về tội... đòi chi tiền để... thực thu công vụ.

LAN MAN TỪ MỘT LỜI DẶN

Hồi cụ Hồ còn sống, cụ chỉ mong, dân ta ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành. Giờ được thế cả rồi, thì... tiến lên mần "giá" thôi, chứ sao, phỏng ạ?

Hồi nhỏ, nói thật là tôi rất... ngu, bố mẹ là cán bộ, sống ở thời bao cấp, rất khổ nhưng vẫn có lương, có gạo phiếu... cứ nghĩ cố xây dựng chủ nghĩa xã hội rồi sẽ được... xã hội lo lại. Tức là ít nhất, học nhé, bệnh nhé, đường xá nhé, công viên nhé... sẽ được nhà nước chăm lo. Và quả là cái thời bọn tôi còn là nhi đồng thối tai, đi học chỉ phải đóng học phí một số tiền rất tượng trưng, tôi nhớ đâu như là 7 hào 2 hay bảy đồng hai gì đấy cho một năm, lương mẹ tôi bảy mươi ba đồng. Thế mà còn rất nhiều đứa không đóng, vì không có, làm quái gì nó. Và rồi là phải chịu đấy, cuối năm cô nhắc chiếu lệ rồi thôi, chứ không như bây giờ, nhiều cảnh hài hước và đau xót diễn ra khi thu tiền, và, chả đứa nào thoát. Còn bệnh viện cũng thế, rất ít phải xùy tiền ra. Cứ bệnh là vào nằm, chữa miễn phí. Thì đến chị em tiểu thương buôn thúng bán bưng ở phố, đối tượng bị truy kích thời ấy, nhưng vẫn có gạo phiếu hàng tháng mà. Cứ tưởng xã hội thiên đường trước mặt đến nơi rồi, he he.

BIA RƯỢU VÀ... XE...

          Như số đông đàn ông nước Việt khác, tôi cũng... biết uống rượu. Uống không nhiều nhưng cũng lai rai được. Biết mình uống không nhiều là bởi mỗi lần ra Hà Nội đều rùng mình khi đi ăn sáng, mỗi cái bàn đều có một chai trong leo lẻo như mắt mèo với mấy cái chén tống. Bạn với tay châm ra chén, cạch phát, cái thứ nước nóng rực như thép nung lừ lừ chảy vào lục phủ ngũ tạng. Quả là thế này, tôi vẫn hay nói trong các cuộc nhậu là, người Bắc uống rượu rất khôn. Uống lúc đói rất ngon. Cái ly rượu buổi sáng ấy, nó khiến mình là đà cả ngày, nhìn cái gì cũng đẹp, thấy ai cũng xinh. Dân nhậu miền Trung thì vừa ăn vừa uống và người Nam thì, đa phần thế, ăn rồi mới uống.

LỢN NUÔI NHÀ VĂN

          Mấy hôm nay báo chí liên tục đưa tin dịch lợn trên cả nước, hàng triệu con lợn đã bị chết. Nhiều gia đình lâm vào cảnh trắng tay, nhiều món nợ chồng chất, nhiều nước mắt nhiều lo toan...

          Vụt nhớ một thời, toàn dân nuôi lợn.

LẤY XĂNG DẬP LỬA...

          Liên tục mấy ngày vừa qua, có những kiểu... định hướng báo chí rất lạ đời.

          Đầu tiên là bộ Công thương, sau khi khẳng định việc tăng giá điện là không có gì bất thường đã bất ngờ kiến nghị thủ tướng giao bộ Thông tin Truyền thông "có biện pháp chấn chỉnh hoặc xử lý những cá nhân cố tình xuyên tạc, đưa thông tin không đầy đủ, khách quan về đợt điều chỉnh giá điện vừa qua nhằm kích động, gây rối trật tự, an toàn xã hội”. Rồi Thành phố Hà Nội đã kiến nghị cấp có thẩm quyền "chỉ đạo thông tin chính xác theo cơ quan điều tra Bộ Công an, tránh suy diễn để dư luận hiểu sai về các dự án công nghệ thông tin của thành phố". Và mới nhất, tỉnh Quảng Nam ra thông cáo báo chí đề nghị báo chí không đưa thông tin sâu về vụ đất đai của nguyên bí thư tỉnh ủy.

NHỚ NHỮNG NGÀY XƯA ẤY

          Mấy ngày lễ vừa rồi chạy kiếm mua vé xe cho con về nhà cũng là một cuộc... thể hiện mình rất ghê của các ông bố bà mẹ, dù bây giờ toàn xe xịn, hay còn gọi là xe thương hiệu. Từ xe ghế ngồi tiến lên giường nằm, và giờ là buồng nằm, được mệnh danh là hàng không mặt đất, hoặc chuyên cơ mặt đất. Trên xe mỗi người một buồng, có chăn gối, nước, khăn, tai nghe nhạc, có ti vi, có đèn đọc sách, đóng cửa lại là một thế giới riêng. Xe xịn, chạy êm như ru nhưng ai cũng muốn mua vé buồng dưới, phía đầu xe, bảo ở đấy... êm hơn.

TÔI CŨNG TỪNG ĐI... THI

          Cú thi đầu tiên của tôi là lớp... 4.

          Hồi ấy thầy Lưu Ngọc Thuế chủ nhiệm lớp, chọn tôi đi thi học sinh giỏi. Thi cụm, tức là đâu năm sáu trường gần nhau thì tụm lại một chỗ rồi thi. Mẹ tôi đi công tác, ba tôi là người nấu cơm nếp rồi gói cho tôi mang đi. Hồi ấy có cơm nếp với trứng tráng mang theo là oách lắm rồi, các bạn khác đùm cơm nắm vào mo cau. Ba tôi nấu cơm nếp như... cơm tẻ, xong thì gói vào giấy báo. Ông là người Huế, cả đời có biết nấu ăn đâu, nhưng vợ đi vắng, ông phải xắn tay vào tự mần. Đội mũ rơm, bỏ cục cơm nóng hổi vào cặp, tôi ngồi sau xe ông chở tôi đến trường tập trung, từ đây chúng tôi đi bộ đến điểm thi. Đi rất sớm để tránh máy bay, có ba bốn thầy cô giáo dẫn chúng tôi đi. Nhẽ thì ba tôi chở đến điểm thi luôn, nhưng tôi cương quyết đi bộ cùng các bạn để không bị phân biệt vì tôi con cán bộ các bạn con nông dân, hồi ấy rất hay bị... đánh.

L. ỒN TRÂU XÀO KHẾ, KE KE...

          Hôm qua đi qua cái chợ cóc gần nhà, thấy có người bán một mớ cá vụn với mấy quả khế. Tôi xuống xe, mua hết mang về nhà hì hục chế biến trước sự ngạc nhiên của... vợ. Bởi, với vợ tôi, cá vụn với khế nó là cái thứ gì đấy rất là xa lạ, cái bàn ăn sáng choang thế, cái đĩa đẹp thế, bày cá với khế nó khập khiễng thế nào?

          Thế nhưng cuối cùng, đấy là món hết đầu tiên trong mâm.

CHUYỆN... NƯỚC MẮM VÀ HÔN

Tôi vừa có một chuyến đi... về nguồn nước mắm. Vâng, gọi đúng là “về nguồn”, bởi nơi tôi “về” là Phan Thiết, cái nôi của nước mắm Việt Nam.

Nước Việt ta, có thể nói, nơi nào cũng có người làm nước mắm, nhất là miền Trung và miền Nam, từ làm vài chum vài vại trong nhà để ăn, đến có cả xưởng lớn để kinh doanh. Nhưng giờ thì, người ta đều công nhận, nước mắm xuất xứ từ Phan Thiết, từ một làng chài. Ngư dân đi biển về, cá ăn không hết, bán không hết, bèn cho muối vào, thứ muối Cà Ná thần thánh ấy. Rồi bẵng đi, một ngày ra xem, thấy nổi lên một thứ nước trong veo màu hổ phách, mà lại thơm lộng lẫy. Chan thử vào cơm nguội, trời ạ, nó ngon bỏng lưỡi. Thế là... nước mắm. Rồi lan ra các nơi, tùy sản vật từng vùng mà có những loại nước mắm ngon, tùy cách làm mà cho ra nhiều chủng loại nước mắm, và vì thế mà đến giờ, có những thương hiệu nước mắm khác nhau với mùi, vị... khác nhau, mang phong vị địa phương như nước mắm Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên, Đà Nẵng, Bình Định, Sông Cầu, Phan Thiết, Phú Quốc vân vân...

CHUYỆN HAI NHÀ NGỤC NỔI TIẾNG Ở KON TUM

          Bây giờ, dù đã được trùng tu phục dựng khá nhiều, được quảng bá khá nhiều, nhưng quả là, lên Kon Tum nếu không để ý thì khó mà tìm được Ngục Kon Tum thuở nào.

          Trong chúng ta chắc chả ai không nhớ, không biết đến cái địa danh nổi tiếng này. Hồi mới lên công tác ở Gia Lai Kon Tum (chưa chia tỉnh), tôi là người được giao tổ chức tái bản cuốn “Ngục Kon Tum” này dù cho đến khi ấy chưa biết cái ngục ấy nó mặt ngang mũi dọc ra sao. Tôi nhớ cuốn ấy, tôi đã cho thiết kế bìa y hệt như cái bìa cũ, khắc gỗ ở thành phố Hồ Chí Minh, in Typo lại nhà in Gia Lai.

THẤY MÀ KHÔNG DỄ TRẢ LỜI...

           Chuyện chùa Ba Vàng mới lộ ra nhiều chuyện dở khóc dở cười ở nước ta.

           Trước hết là... chùa. Chùa Việt lâu nay mặc định là khiêm tốn, bé nhỏ, là ẩn vào tự nhiên, khuất vào cây vào núi, tịch mịch, thâm u như rất nhiều chùa hiện đang ở khắp non cao núi thẳm nước ta. Nếu có ở giữa phố thì nó lại cũng rất kín đáo khiêm nhường như cái chùa Từ Đàm ở Huế, ngay trung tâm mà cứ tịnh như không. Còn giờ, hết Bái Đính tới Ba Vàng, rồi lại Tam Chúc, cứ ngời ngời to, cứ lộng lẫy lớn, cứ sáng choang choang, cứ ngạo nghễ với... trời xanh, cứ đua nhau với danh hiệu với kỷ lục...