HAI TAY HAI SÚNG HE HE

           Nhiều đồng nghiệp khởi nghiệp từ làm báo rồi... tiến lên làm thơ, viết văn. Tôi thì ngược lại, mần thơ từ thuở học sinh, tôn thờ thơ như tôn thờ... hoa hậu. Thời trẻ tôi cứ nghĩ hoa hậu nói riêng, các cô gái đẹp nói chung, là một giống khác, không phải người thường, mà phải tinh khiết văn vắt, không có các nhu cầu “phàm phu” ăn ngủ bài tiết... như người thường, mà nó phải cao sang, hương tỏa ngan ngát trong mọi hành vi...

SẢN VẬT GIA LAI...

           Mỗi vùng, mỗi địa phương, mỗi địa bàn cư trú đều có sản vật của riêng mình. Sản vật, hiểu theo cách đơn giản nhất, là thứ đặc sản mà chỉ vùng ấy có còn vùng khác không có, hoặc là nhiều nơi có nhưng chỉ ở đấy mới ngon, do thổ nhưỡng, khí hậu, địa lý... hoặc cả là nhờ con người. Tóm lại nó là món ngon, hơn người và khác người.

           Gia Lai ngoài người Jrai, Bahnar bản địa thì còn dân cư ở nhiều nơi khác đến sinh sống. Và mỗi cộng đồng dân cư lại có một món sản vật riêng để khoe, để thể hiện, để tự hào, để thỏa mãn hoài niệm ký ức hoặc là tôn vinh hiện tại.

CHI TIẾT PLEIKU, HAY LÀ GIA LAI CÀ KÊ TIẾP...

           Gặp nhau ở Sài Gòn, ông nhà văn đàn anh Hoàng Đình Quang kể:

           Pleiku nhà chú rất hay nhé. Hôm nọ tôi lên, chú đi vắng ấy, tôi ở khách sạn Đức Long. Sang quán cơm gà bên cạnh ăn. Tự nhiên thèm thuốc, hỏi cháu phục vụ: Quán có thuốc không. Nó bảo không. Thực ra thì tôi không có nhu cầu hút, nhưng nghĩ, giữa Pleiku mù mịt sương thế đốt một điếu cũng hay, nên hỏi thôi, không có chả sao. Nhưng một người đàn ông bước lại, mời tôi điếu thuốc. Hỏi thì biết đấy là chủ quán. Rồi chúng tôi nói chuyện với nhau. Tôi chỉ nói mình là khách phương xa đến chứ cũng chả giới thiệu mình là ai. Chủ quán bảo: Nếu anh đồng ý, tối tôi sẽ mời anh đi chơi một vòng cho biết Pleiku. Và tối ấy vợ chồng anh này lấy ô tô chở tôi đi chơi khắp Pleiku, rồi mời tôi cà phê. Chi tiết hay thế, người Pleiku hay thế mà tôi chưa viết được. Ông về cho tôi gửi lời cám ơn vợ chồng ông chủ quán cơm nhé.

“VẠC MẢNH BỜ CON CUA MẤT QUÊ”...

           Bây giờ ở các chợ thành phố, người ta bán cua xay sẵn, một xô nước đen sì, chả biết những gì trong ấy, mua về, cũng nổi váng tưng bừng, cũng xì xụp, thế là... canh cua.

           Có dạo, thấy đồn ầm lên là trong ấy, cái xô nước cua xay ấy, tuy gọi là cua, nhưng nó lại không phải cua, hoặc rất ít cua, nhưng lại vẫn phải là cua, mua về nấu vẫn là canh cua, thế nên, nó chả là cua thì là cái gì, cứ tít mù lên.

NHỊN THỞ MÀ SỐNG?

           Tôi vừa chạy qua một con đường mới mở, nối xuyên 2 huyện của tỉnh Gia Lai để xuống Quy Nhơn, ngày xưa muốn đi phải vòng vèo từ Ayun Pa ra Pleiku rồi từ đấy xuống Quy Nhơn, rất xa, mất gần ngày trời, giờ xuyên một phát từ Ayun Pa tới An Khê, tầm hơn một tiếng, được nửa đường, đích đến đã ở trước mặt. Nhưng điều kinh hoàng nhất mà tôi nhận thấy, bên cạnh sự tiện lợi rút ngắn được mấy tiếng đồng hồ, ấy là, con đường ấy chạy trơ trọi giữa loi thoi những ngôi nhà sàn của người Jai và Bahnar. Xưa, đây là rừng mà?

NHỚ KON CHRO...

           Nguyên là một vùng rộng lớn của huyện An Khê cũ, là căn cứ cách mạng cũng có, mà là rừng sâu cũng có, tức là hồi ấy chỉ có mỗi người Bahnar sinh sống, hết sức khó khăn. Tôi nhớ lần đầu tiên xuống xã Ya Ma, giờ là một xã hết sức phát triển của huyện, chỉ từ An Khê vào thôi, 30 cây số mà mất hết hơn nửa ngày, và đến đấy thì thấy so với An Khê, nó như muối với bể.

           Và vì thế mà nó được suy tôn là huyện nghèo nhất tỉnh Gia Lai. Lâu nay tôi cứ đinh ninh huyện nghèo nhất Gia Lai phải là Krông Pa kia, cái huyện lọt thỏm như cái đít chảo, gió không bốc lên được nên cứ quẩn ở đít chảo, khiến cả huyện này lúc nào cũng như cái bễ lò rèn. Mà chả hiểu sao, ngay đến mùa mưa Tây Nguyên, vào chính mùa, các huyện khác mưa thối đất, thì ở đây vẫn nắng chang chang, vẫn gió quẩn rông rốc khiến mặt người cứ vêu vao hết lượt. Thế mà lại còn có chỗ nghèo hơn nữa, ấy là Kon Chro.

LỄ HỘI VÀ DU LỊCH

Có một sự quan hệ tương hỗ rất chặt chẽ giữa lễ hội và du lịch. Du lịch bám vào lễ hội và ngược lại lễ hội cũng cần có du lịch để có thêm điều kiện tương tác và phát triển.

           Hôm rồi, dân làng R’bai tổ chức lễ cúng cầu mưa, và huyện Phú Thiện, nhân đấy, làm một cuộc quảng bá về du lịch.

           Có mấy vấn đề cần phải đề cập về mối quan hệ tương hỗ này.

XE ĐẠP VÀ... ĐẠP XE

Ngày xưa, cái xe đạp là cả một gia tài.

Thuở nhỏ tôi sống ở xứ có nghề xe thồ nổi tiếng. Sau 75, về Huế, xe thồ tức là xe ôm bây giờ, nên muốn giải thích xe thồ xứ Thanh là rất công phu.

CHỈ LÀ ỐC MÀ THÔI...

           Lại vẫn là cái thời tuổi thơ lông lống của tôi ở Thanh Hóa.

           Chả hiểu sao cái hồi ấy ốc nhiều đến thế, đụng đâu cũng có, mà lại ít người ăn.

           Tôi nhớ, hôm cuối hè đạp xe xuống trường Cấp 3 Hậu Lộc về, thông báo với mẹ là con đã đậu kỳ thi tốt nghiệp cấp 3, giờ bắt tay ôn thi đại học, mẹ tôi cười bảo: Mình liên hoan tí nhỉ? Xong rồi đổ một rổ “ốc quắn” vào luộc với lá bưởi. Tôi liên hoan ăn mừng tốt nghiệp cấp 3 bằng rổ ốc luộc khêu gai bưởi như thế.

LÒ VẪN RẤT ĐƯỢM HE HE

           Hội nghị Trung ương 7 vừa bế mạc với bài phát biểu nhẹ nhàng và cũng nặng cân của TBT khiến nhiều người cảm thấy tin tưởng.

           Phong trào “đốt lò” do ông phát động và cầm trịch cũng đang càng ngày càng quyết liệt, càng được nhân dân ủng hộ, vừa vỗ tay vừa xắn tay cùng phát hiện và đưa củi vào lò.

           Nhưng trước đấy, vẫn có gì đấy ngập ngừng, dẫu cả ủy viên Bộ chính trị Đinh La Thăng đến ủy viên Trung ương Nguyễn Xuân Anh đều đã được điểm danh. Ngập ngừng là bởi, hình như có một thế lực nào đó, ẩn ẩn hiện hiện, mà có thể sai khiến, điều hành được cả lãnh đạo. Nhiều người ngờ ngợ, nhiều người “biết mà không dám nói ra”.

GIỮA ĐẦM SEN VÀ NÚI

           Giữa điệp trùng cao nguyên mà có một cái hồ sen thì đã lạ rồi, quý rồi.

           Thế mà cái hồ này tới gần 12 héc ta thì quá lạ quá quý.

           Nó tồn tại đã gần chục năm rồi, chả ai biết, tới một hôm, một nhóm bạn trẻ vô tình xuất hiện ở đấy. Và, âm hưởng của thời đại phây phúc ra tay, đến nỗi hôm gặp chúng tôi, bà chủ bảo: Tự nhiên đang lo làm ăn mấy năm nay chả sao, tháng trước mấy đứa tre trẻ vào rồi đưa phây búc, thế là đời sống đảo lộn hết, giờ phải cắt người canh... người, không thì họ vào phá hết sen, mà lại còn tự tiện lấy thuyền chèo rất nguy hiểm. Hồ có đoạn sâu trên 2 mét...

NGHĨ VỤN TỪ SINGAPORE

           Không nghĩ là mình lại được quay trở lại Singapore lần 2.

           Đất nước bé như cái kẹo, đi một lúc là hết, tất cả mọi thứ đều thua Việt Nam, từ dân số, diện tích, tài nguyên, chiều dài chiều rộng..., trừ sự... phát triển. Lần trước tôi đã đến Singapore và Malaisia nhưng thời gian ở Mã nhiều hơn, vì nó còn có cái để mà đi mà ngắm, chứ Sin, cứ nhà tiếp nhà thế, hầm tiếp hầm thế, đâu cũng giống nhau, nhìn người đến mỏi mắt, nhìn giá trong siêu thị thì... thất kinh, nằm ở khách sạn thì vô lý mà ra ngoài đường thì... mệt... nên rất chán.

MỘT TÀI LIỆU DU LỊCH ẨU VÀ SẠN

           Hôm qua tôi dự cuộc tọa đàm về phát triển tour, quảng bá du lịch Gia Lai với sự có mặt các cơ quan ban ngành địa phương, các doanh nghiệp du lịch của tỉnh và đoàn Saigontourist với sự có mặt của giám đốc sở du lịch thành phố Hồ Chí Minh, lãnh đạo hiệp hội du lịch thành phố và lãnh đạo các doanh nghiệp du lịch trực thuộc Saigontourist...

           Vấn đề là, trong cuộc ấy, tất cả các đại biểu được phát bộ tài liệu gồm một cuốn cẩm nang du lịch Gia Lai dày 152 trang không kể bìa, một bản đồ du lịch Gia Lai.

GIỖ TỔ, ĐĂNG MUỘN

           Rất lâu rồi, lần đầu tiên vào Sài Gòn, tôi đã hết sức ngạc nhiên và thán phục khi được bạn đưa vào thăm “Nam thiên nhất trụ”. Nó chính là cái Chùa Một cột ở Hà Nội được sao y đưa vào đất phương Nam này. Đặc biệt là, nó được làm từ trước năm 1975, dưới chế độ cũ. Và công khai tấm lòng yêu Hà Nội cũng như ước vọng thống nhất trước nhà cầm quyền cũ và dưới luật pháp của chế độ cũ, hết sức hoành tráng, bề thế, nườm nượp người vào thăm viếng hàng ngày. Để xây dựng ngôi chùa này, người ta đã đào một cái hồ rất lớn trong một ngôi chùa khá lớn và đẹp rồi thả đầy sen và nuôi cá cảnh, rùa, ba ba. Ngôi chùa ngự trên ấy, y khuôn ngôi chùa Một Cột Hà Nội cả về diện tích, nội ngoại thất cũng như vật liệu xây dựng. Nó là nỗi lòng của những người con xa xứ tận trời Nam nhớ về quốc tổ.

ÂM VỌNG HÒA BÌNH

           1. Năm 1975 đã trở thành một cái mốc quan trọng trong lịch sử dân tộc, là con dân Việt, không ai không thể biết ngày ấy.

           Những ngày ấy, gia đình tôi đang ở Thanh Hóa. Về quê là ước mơ cháy bỏng của ba tôi dù mẹ tôi có vẻ không tin lắm. Trong lúc ba thì sôi sục với cái radio lúc nào cũng gắn vào tai, luôn luôn giải thích cho các bạn trong tổ hưu nhưng là người miền Bắc là hôm nay quân giải phóng đến đâu rồi, nơi ấy là chỗ nào, cách Thanh Hóa bao xa, thì mẹ tôi thi thoảng kín đáo thở dài. Phía ấy mịt mù thế, nào biết điều gì phía trước. Phụ nữ luôn muốn lấy sự yên ổn, bình lặng làm đầu. Nhưng rồi, như vệt dầu loang, tin chiến sự hôm nay tỉnh này mai tỉnh kia khiến mẹ tôi phấn chấn theo...

CHUYỆN RỪNG KHỘP

           Trong đời làm thơ của mình, tôi từng có một nhầm lẫn nghiêm trọng, mà giờ không sửa được dù đã rất nhiều lần thanh minh, cả trên báo chí và trên trang cá nhân của mình bởi bài thơ ấy đã khá nhiều người thuộc.

           Ấy là trong bài thơ “Tháng năm này gió thổi dọc Trường Sơn” của tôi có câu “Những cây khộp già đăm chiêu trong chiều vắng/ gió thổi hoài rát ruột lắm gió ơi”. Bài thơ làm từ thời tôi chưa hiểu mấy về Tây Nguyên, sau này mới biết, không có cây khộp, mà chỉ có rừng khộp thôi.

           Từ sai lầm cay đắng ấy mà tôi quan tâm đến rừng khộp, và mê nó.

UNG THƯ VÀ... THAN TRE

Ngày xưa, ánh sáng văn minh thập thõm, dân ta coi phong lao cổ lại là 4 bệnh tứ chứng nan y, giờ 3 thứ đã chữa hoặc kiềm chế được, còn món cuối cùng, lại, tức ung thư (theo cách hiểu thông thường, bởi có giả thiết lại là hủi, phong lao cổ lại là điên, lao, cổ trướng và hủi chứ không phải là hủi, lao, cổ trướng và ung thư), vẫn đang đầu hàng. Mà lạ, càng văn minh thì có vẻ cái bệnh ung thư này càng nhiều. Người đời bảo: Bệnh từ miệng. Là người ta hay nói mấy ông ung thư là do hút thuốc, uống rượu nhiều, hoặc là do ăn uống tạp nham. Ông sếp tôi, một người hết sức hiền lành tốt bụng, không thuốc lá mà cũng chả rượu. Chớm vượt tuổi sáu mươi mấy tháng là phát ung thư. Cầm cự được năm thì đi. Và nhiều bà nhiều cô, có thuốc có rượu đâu. Thêm nữa, giờ đang rầm rộ phong trào thực phẩm sạch, cái gì cũng sạch, cũng tự mình làm, mái nhà thành vườn rau, nhà tắm thành chỗ nuôi gà, sạch đến thế, vậy bệnh từ đâu?

ĐIỀU CÒN LẠI CỦA SÁCH

           Mấy ngày diễn ra hội sách Gia Lai ở đường anh hùng Núp, hầu như hôm nào tôi cũng có mặt. Ngoài là thành viên của ban tổ chức thì tôi có cái thú riêng của một người viết, đã có hơn mười đầu sách, là ngắm người đi dạo sách, ngắm sách, mua sách và bàn luận về sách.

           Và tôi đã đi từ bất ngờ này tới bất ngờ khác.

ẤU THƠ À ẤU THƠ ƠI

           Hôm kia tự nhiên chúng tôi, 5 thằng 5 quê, ngồi ăn sáng và... cãi nhau, xung quanh món cháo huyền thoại xứ Vinh. Ai cũng công nhận cháo lươn Vinh là số một rồi. Mà cũng chả cần tả, chỉ cần nói thế thì ai cũng hình dung ra tô cháo lươn Vinh nó ra làm sao. Đến mức có lần tôi đi Hà Nội bằng tàu, với một gã bạn, gã này cứ thắc thỏm qua Vinh có ăn cháo kịp không? Nửa đêm tàu đến ga Vinh, hai thằng bay xuống, ăn xong còn kịp đi dạo một lúc tàu mới chạy. Vấn đề là gã bạn cứ luôn mồm: Cháo ở ga tàu mà còn thế thì trong quán thứ thiệt nó phải như thế nào?

VỀ MỘT TRỤC DU LỊCH TÂM LINH Ở PLEIKU

           Một cô bạn người Việt định cư ở Úc gửi cho tôi một list “yêu cầu” được bố trí đi thăm khi về Việt Nam và ghé Pleiku: Chiêm bái chùa Minh Thành và Bửu Minh. Tôi ngạc nhiên hỏi lại, sao lại biết 2 chùa ấy, cô thả icon mặt cười trên messenger: Chùa Minh Thành và Bửu Minh thì cả thế giới biết.

           Và té ra Gia Lai nói chung, Pleiku nói riêng có một hệ thống chùa khá nhiều và nổi tiếng, không chỉ người trong tỉnh, trong nước mà cả nước ngoài đều biết. Trong đấy tất nhiên chùa Minh Thành không thể không được nhắc, bởi hiện tại nó đang là ngôi chùa lớn nhất Tây Nguyên.