NON THIÊNG

tăm tắp những sợi tơ hồng cây xoan già treo ngược

tím trái mùng tơi tím cả nụ cười

tay vê áo mắt nhìn xuôi ngõ

chiều rơi tiếng mõ gọi bò

TÊN ĐƯỜNG A LẾCH XĂNG ĐỜ RỐT, MỘT SỰ KHIÊN CƯỠNG ĐẦY... KHIÊN CƯỠNG

          Hồi học cấp 3, tôi có 3 năm học tiếng Trung, từ lớp 8 đến lớp 10, hồi ấy chúng tôi học hệ 10 năm. Thầy dạy tiếng Trung của chúng tôi, nguyên là cán bộ của đại sứ quán Việt Nam tại Trung Quốc, luôn luôn giải thích cho chúng tôi rằng, rất may mắn các em ạ, là nhờ mấy ông giáo sĩ Thừa sai ấy mà nước ta thoát khỏi chữ Hán. Ngay chữ Nôm của chúng ta, nói là của chúng ta, nhưng muốn biết chữ Nôm vẫn phải rành chữ Hán. Và ông kể người Trung Quốc khổ vì chính chữ của họ như thế nào, rằng ông Quách Mạt Nhược, tài thế, giỏi thế, số 1 Trung Quốc thế, mà nào có biết hết tiếng Trung đâu. Rồi ông lại nói người Trung Quốc khổ vì phải chế tạo cái đả tự cơ (Máy đánh chữ) như thế nào, rồi để sử dụng được nó cũng trần ai như thế nào? Vân vân và vân vân, thì chúng tôi biết thế, nghe thầy nói thì thấy chúng ta thật may mắn khi được học a bê xê, viết chữ như rất đông các nước khác trên thế giới chứ không phải vặn người đi viết thứ chữ mà ông AQ cũng từng méo hết tất cả các thứ trên người để khoanh vào bản án của mình trước khi ra pháp trường.

ĐỖ NGỌC THẠCH

          Một ngày nào đấy của những năm giữa thập kỷ 80 thế kỷ trước, tôi được sếp là ông Trịnh Kim Sung gọi lên phòng ông. Ông vừa đi Hà Nội họp về, hồi ấy đi về Hà Nội là việc hết sức khó khăn chứ không phải có thể sáng đi chiều về như bây giờ. Tôi lên ông bảo: Sắp tới tôi sẽ tách Tạp chí ra khỏi phòng văn nghệ. Tạp chí sẽ làm chức năng xuất bản tạp chí Văn Nghệ, xuất bản sách và quản lý nhà nước về xuất bản và báo chí. Trước mắt Hùng sang đấy, rồi sẽ có anh Đỗ Ngọc Thạch cùng vào làm với Hùng, "cấp" cho một nhân viên đánh máy nữa.

NUÔI CON THỜI... CON VÀNG CON BẠC

Tôi vẫn nhớ mãi cái thời lũ chúng tôi đang láu tháu lớn, đi sơn tán. Mình đã khổ, nhưng trẻ con nông thôn còn khổ hơn nhiều. Cơm không đủ no, áo không đủ ấm. Nhưng lạ là, đứa nào đứa nấy cứ như củ khoai củ sắn mà lớn.

Đa phần là nhai rồi mớm cơm cho con/ cháu/ em. Thường thì mẹ nhai cơm cho con. Chả biết ai tuyên truyền nhưng hồi ấy có hẳn thuyết là, nhai cơm cho con tốt hơn vì mẹ truyền được... tình yêu cho con. Nhà nào mẹ bận thì bà nhai cho cháu. Mà bà thời ấy đa phần là nhai trầu. Nhổ toẹt cái bã trầu ra, với cái gáo nước múc một gáo từ lu/ chum, súc miệng òng ọc phát rồi... nhai. Bà bận nữa thì chị nhai. Con chị cõng con em như con mèo con tha con chuột lớn, tay cầm bát cơm, nó tha em đi khắp xóm để nhai và bón. Thậm chí cả nhà bận thì thấy ai đấy đang rỗi, đưa bát cơm nhờ nhai luôn.

NGƠ NGÁC TÂY NGUYÊN

Nhà cháu, trong cơn hứng, giữa buổi sáng nay, ngừng tay giữa một việc khác, ngẩng lên, chợt thấy những cánh rừng lòa nhòa, những ngôi làng xiêu vẹo, những dáng người thân quen... thế là viết bài này, trong đúng 30 phút...
--------------

CHỨNG CHỈ VÀ NHỮNG CUỘC... HÀNH NHAU

          Hôm nọ quốc hội họp, bàn về việc tuyển dụng phải cần đến rất nhiều chứng chỉ, có nhiều chứng chỉ chả để làm gì, à có, để... hành nhau, để cần thì loại đứa này đứa kia để đưa cánh hẩu hoặc con cháu mình vào.

          Vui nhất là các chứng chỉ ấy chung cho rất nhiều giai tầng công chức viên chức, ông giáo sư chung với cô mẫu giáo, chị văn thư chung với giám đốc sở, anh lái xe bằng anh chuyên viên vân vân...

          Dở khóc dở cười bao nhiêu năm nay và giờ vẫn... dở khóc dở cười.

ẢO VỌNG ƠI...

Lâu không đăng thơ bên này, mà đăng trực tiếp trên facebook. Nhưng bài này thì phải đăng. Bài nào khoái thì đăng ở đây rồi dẫn về fb, cũng là một cách... khoái...
-----------------

TRƯỜNG XANH

          Chưa khi nào mà ngành giáo dục lại được đưa ra mổ xẻ nhiều như bây giờ. Mổ xẻ từ trên diễn đàn quốc hội đến trên báo chí, từ phòng ngủ tới mạng xã hội... người không vững thần kinh rất dễ rơi vào trạng thái loạn thần. Giáo dục là ngành liên quan tới mọi gia đình, mọi con người, mọi tế bào xã hội, nên nó trở thành một thứ rất nhạy cảm với toàn thể xã hội. Đụng đến nó tức là đụng đến tất cả mọi tầng lớp. Huống gì nước ta, giáo dục cứ tự nhiên được mặc danh là chìa khóa để mở tương lai. Học là nhẽ đương nhiên, nhưng ở ta học còn để có bằng cấp (chứ chưa chắc đã kiến thức) và làm thầy là để có biên chế đã, mọi thứ tính sau. Nên mới có chuyện thầy cô giáo dạy mấy chục năm với đồng lương chết đói nhưng vẫn thoi thóp hy vọng... biên chế, tới lúc hết hy vọng thì... khóc òa, dù có thể ngày mai họ vẫn còn đứng lớp, theo dạng hợp đồng.

Ơ THẾ CHẢ LẼ LẠI NHƯ CŨ À?...

          Người Tây Nguyên nấu cơm rất tài. Là cái hồi họ nấu bằng đất bằng tre nứa... tôi không biết, nhưng từ sau những thập kỷ 80 của thế kỷ trước, khi tôi hay vào làng, đã thấy họ nấu cơm bằng xoong gang, nhôm, và nấu rất khéo.

          Nhỏ, mẹ đi làm, dạy tôi nấu cơm, lấy gạo vo kỹ, đổ nước lấy ngón tay đo, nước chạm 2 đốt tay là được, bắc lên bếp nấu, đến lúc sôi thì mở vung, nước lệt xệt thì lấy đũa cả đảo đều, rồi đậy vung kín, ủ vào tro bếp, là chín.

TIẾP CHUYỆN XỨ THANH

Vẫn mạch về Thanh. Chúng tôi về gặp nhau nhân bốn mươi ba năm tốt nghiệp cấp 3, cái trường cấp 3 Hậu Lộc một thời vừa thân thương vừa... buồn của chúng tôi. Buồn vì hồi ấy đi học khổ quá, có đến hai phần ba lớp đi chân không đến lớp. Mà mùa đông xứ Thanh lạnh cắt da cắt thịt, chân tay tóe máu, thế mà đi bộ mấy chục cây số tới lớp, à lại còn bụng đói nữa chứ. Tôi còn được lưng bát cơm rang mỗi sáng và cái xe đạp Phượng Hoàng, có đôi dép Tiền Phong đẳng cấp thời ấy, các bạn tôi có đứa còn không có cả tiền đò, quấn quần lên đầu, bơi qua sông, mà con gái đấy. Hồi ấy có để ý đâu, sau này vô tình gặp lại, nó mới kể. Nhưng đời không bất công với ai bao giờ, sau này nó là cô giáo, và chồng nó là đại tá lữ đoàn trưởng.

PHẬN NGƯỜI

          Mới đây, thị xã An Khê của tỉnh Gia Lai có một phát hiện chấn động, ấy là gần 1 triệu năm trước, nơi đây đã phát hiện loài người tối cổ. Mà không phải là kiểu "tự sướng" như lâu nay là mình tự phát hiện rồi tự công bố, mà nó là mấy ông khảo cổ ở tận một viện khoa học ở Nga, ngồi mày mò phân tích các kiểu rồi đùng đùng kéo quân sang đào, rồi... ngẩn ngơ reo lên vì phát hiện, dù với phát hiện này họ sẽ phải mệt thêm, vì phải gần như vẽ lại sơ đồ xuất hiện và phát triển loài người.

VẪN CHUYỆN PHONG TỤC TÂY NGUYÊN

          Giờ có vẻ như Tây Nguyên đang lạm phát, cứ nhắc đến Tây Nguyên là phải... đại ngàn, không thì huyền thoại, hùng vĩ, hoang sơ, nhắc đến rừng cũng vậy, kỳ thú, vang vọng, ngút ngàn, mênh mang... Có tờ tạp chí tôi đọc trên máy bay thì cả Pleiku, Đà Lạt, Buôn Ma Thuột cũng... đại ngàn, cũng hùng vĩ cũng hoang sơ, bạt ngàn... dù có chạy mỏi chân cũng chả thấy đại ngàn, hùng vĩ ở đâu.

HỌC ĂN NÓI GÓI MỞ...

Chả hiểu sao tôi hay có uy về... ăn uống. Cà phê, vào quán đến lần thứ 3 thì nhân viên hoặc chủ quán biết tên và gu, lần sau đến cứ rứa mà mần, khỏi phải hỏi. Tất nhiên nếu mình đổi gu thì mình sẽ nói ngay, không thì nhân viên kêu to: Chú Hùng đen ép nóng đường kiêng. Ăn sáng cũng thế. Phở thì bò bắp nước trong, bún thì gân bò không móng heo... cứ bước vào là chủ quán tự động làm xong bưng đến, có thằng còn quý đến mức quán nó đông nghìn nghịt, nó chạy như kim giây đồng hồ, bị hết bàn này bàn kia réo vì chậm, nhưng tôi vào là nó reo to: a chào chú, rồi nháy mắt phát, thế là tô bánh đa cá rô mang tới trước, khiến bọn xung quanh lại rào lên thắc mắc, nó bảo các anh thông cảm, ông chú ăn để còn đi họp (thực ra tôi cũng không cần nó phải ưu tiên lộ liễu vậy, và quả là quán này tôi vào đúng đến lần thứ 2 là nó biết tên)...

NGHĨ VẶT LÚC ĐI BỘ

          Phía trên nhà tôi ở có cái quảng trường. Phía bên kia là tượng cụ Hồ cao lừng lững có công an gác 24/24, cách con đường, ngày xưa từng rất tấp nập, giờ bị ngăn lại, không cho lưu thông, là cái quảng trường lớn, sáng và chiều người tấp nập đi bộ. Rất nhiều người đề xuất là không nên cấm đường, bởi cụ Hồ là người giản dị, gần dân, hồi sống suốt ngày cụ xuống với dân, tắm suối, dép cao su quần nâu, ngồi bệt ăn cơm nắm, đạp guồng, tát nước với dân, đánh bóng chuyền với cán bộ... Giờ lại bắt cụ cao vời vợi thế, rồi lại công an gác, thế chẳng hóa ra đi ngược lại tâm nguyện của cụ à, để dân hiểu sai cụ à? Ngay đường trước lăng cụ ngoài Hà Nội cũng có cấm lưu thông đâu?... Nhưng là cứ nghĩ và đề xuất thế chứ chắc cũng phải thấy có vấn đề gì nghiêm trọng nên những người có trách nhiệm mới quyết định cho công an gác và chắn đường thế?

BẾN TRE LAN MAN KÝ

          Tôi đã mấy lần đến Bến Tre, lần nào cũng háo hức như mới tới lần đầu. Miền Tây là vùng đất rất lạ. Nó rất mới và luôn luôn tiếp tục mới, nên mỗi lần tới đều thấy lạ là đương nhiên.

          Lần này, đang yên đang lành thì Tạp chí Văn Nghệ quân đội kêu đi dự trại. Trại là trại văn xuôi, cuộc trại cuối cùng để kết thúc cuộc thi "lửa mới" của Tạp chí phát động suốt hai năm qua. Thấy bảo từ giải nhì xuống thì đã có rồi, nên trại lần này là để tìm giải nhất. Thế nhưng lại vẫn lọt vào trại mấy ông bà nhà thơ. Nó có 2 lý do, một là ông nhà văn Đỗ Tiến Thụy, trưởng ban văn của Tạp chí cho rằng, nhà văn rất cần đọc thơ, đọc để biết sao họ dùng chữ đắt, chỉ có mấy chục chữ mà... xong bài thơ, tán được bao chuyện, trong khi văn xuôi phải tãi ra đến cả chục trang mà có khi vẫn chưa hết ý. Hai nữa là hình ảnh của thơ rất đắt nên nhà văn cũng nên đọc cho biết. Thực ra thì Thụy nói sang trọng hơn, nhưng nếu tôi tường thuật hết lại bảo là... tự khen mình, nên tóm đại ý nó thế. Thứ 2 là ông Võ Thành Hạo, bí thư Bến Tre mới về hưu, khi thông qua phương án mở trại ở Bến Tre lúc còn làm việc (trại này được chuẩn bị trước cả năm) thì bảo, trại sao lại chỉ mỗi văn, phải có thơ nữa chứ, thơ nó mới... sang. Mình văn không hết ý đâu. Đấy là lý do tôi có mặt ở trại văn.

HỘI CHỨNG KỶ LỤC

          Tỉnh Sóc Trăng vừa lập một kỷ lục vô tiền khoáng hậu, là lấy tiền ngân sách (Gần một tỉ) lắp camera với giá... cà mế rà cho các đồng chí ủy viên thường vụ tỉnh này, và rồi cũng rất nhanh, đã hủy quyết định này, dù (nghe nói) đã mắc rồi, tức không biết ai sẽ là người phải xử lý phần phát sinh của... không mắc nữa.

          Nhưng cũng lại nhờ mắc camera mà một cô gái đã phát hiện ông hàng xóm tốt bụng là cán bộ xã thường xuyên ăn cắp... quần lót đang phơi của mình.

TẢN MẠN... TRE

          Tư Chính đang nóng lên từng ngày, mọi con dân đất Việt đều sốt ruột, quan tâm. Nhưng chắc là, trong tình hình quốc tế hiện tại, sự việc trước sau gì cũng sẽ dàn xếp ổn thỏa thôi, dễ gì đâu mà  bắt nạt nhau được. Ngoài song phương còn đa phương, ngoài luật... rừng còn luật quốc tế. Ngoài những kẻ hiếu chiến (chiếm không nhiều) thì còn rất đông người yêu hòa bình trên thế giới này, ủng hộ hòa bình, ủng hộ lẽ phải.

ĐỪNG ĐÙA VỚI LÀNG...

Vừa có chuyện ở làng Phú Yên, xã Trường Minh, huyện Nông Cống, Thanh Hóa bị một nhóm côn đồ đi gần chục xe ô tô tới... phá cổng làng, bị dân vây cho ôm đầu máu chạy bán sống bán chết.

Bọn này đúng là rất... ngu, chưa hiểu làng là gì, hay chính xác, một thế hệ như thế đã gần như không biết làng là gì, nên đã dám đến xúc phạm nơi thiêng liêng nhất của những người dân nông thôn. Mà Việt Nam ta, từng có tới hơn 90% dân số là nông thôn. Kể cả những người tự xưng là thành thị, thì nói như một ông thầy hồi dạy tôi đại học: vén quần lên, gãi kỹ thì vẫn thấy dấu tích nông dân ở những cái vẩy bong ra.

BIỂN CỦA MỘT THỜI...

          Vừa xảy ra một hiện tượng rất lạ ở Tây Nguyên, ấy là... lụt. Mấy tỉnh Tây Nguyên đều bị lụt. Tra lại thì té ra không phải năm nay mới lụt, mà đã mấy năm liên tiếp rồi. Có nhiều cách giải thích, nhưng đấy không phải mục đích của bài viết này nên tôi không đi sâu.   

          Bởi cũng chính trên Tây Nguyên, ở ngay thành phố Pleiku của tỉnh Gia Lai ấy, có một địa danh mà nhiều người biết, mà ai đã đến Pleiku thì đều phải đến, mà đã rất nổi tiếng trong một bài hát của Nguyễn Cường: Biển Hồ. Hồ trên Tây Nguyên thì nhiều, cả hồ thiên tạo và nhân tạo, có những hồ nhân tạo rất lớn như hồ Ia Ly nối 2 tỉnh Gia Lai và Kon Tum, như hồ Ayun Hạ ở Phú Thiện, Gia Lai dài đến 25 km vân vân, nhưng để được gọi là... biển thì chỉ có cái hồ ở Pleiku này. Nó là một cái miệng núi lửa khổng lồ có 2 túi nước cực lớn, lớn đến một thời người ta bảo rằng Biển Hồ không có đáy, nó thông xuống biển Quy Nhơn, rằng nếu thả quả bưởi xuống Biển Hồ Pleiku thì nửa tháng sau xuống biển Quy Nhơn sẽ vớt được. Nó cũng đối xứng với một ngọn núi khổng lồ ở phía Nam Pleiku là núi Hàm Rồng, tên đúng của nó là Chư H'drung, cũng như Biển Hồ tên thật là T'nưng. Hình như trên thế giới ít có cái hồ nào được gọi là biển, tôi biết bên Campuchia cũng có một Biển Hồ nữa.

NHỚ NHỮNG GIỌT NƯỚC MẮT Ở TRƯỜNG SA

Trong đời, chúng ta có thể đi được khắp thế giới, thậm chí lên giời, nếu như ta có... tiền. Nhưng có nơi, có tiền chưa chắc chúng ta đã tới được, ấy là Trường Sa.

Tôi đã may mắn có một chuyến đi nhớ đời, tới Trường Sa, dẫu không hết tất cả các đảo, nhưng những gì tôi đã thấy, đã gặp, đã cảm nhận, đã chứng kiến, thì tới giờ, gần 10 năm sau chuyến đi ấy, vẫn mồn một trong tôi, mỗi khi nhớ lại vẫn trào dâng xúc động.