VIẾT VẶT 21 THÁNG 6...

           Nếu tính từ ngày ra trường, làm tờ tạp chí 1 năm một số (tất nhiên còn làm nhiều việc khác là chính, trước khi tiến lên làm báo là chính), rồi tiến lên năm 2 số, và giờ tháng một số thì mình đã có 36 năm làm báo.

           Vui lắm, buồn cũng nhiều.

           Mình đã viết hàng ngàn bài báo từ... dở vừa vừa đến rất dở (nếu theo tiêu chí... giải thưởng) dù mình cũng có vài ba giải thưởng báo chí. Giờ, ngay đến giải thưởng văn chương mình cũng thấy chán rồi, nên dù làm văn chương chuyên nghiệp mình cũng từng từ chối giải thưởng đã trong tầm tay, và hiện, dù đã rút tác phẩm ở cái giải thưởng 5 năm một lần của tỉnh nhưng mình vẫn “bị” có một đồng giải nhất khác, vấn đề là, chả ai trao cho mình cái bằng chứng nhận cả, để thấy, giải thưởng giờ nó cũng thuộc diện, trao thì trao không trao thì thôi (mượn ý thơ đàn anh Nguyễn Trọng Tạo).

LÁ LẢU 2

Nhớ lần đầu tiên vào An Giang, nhà thơ Trịnh Bửu Hoài hỏi, giờ ông muốn ăn gì tôi chiêu đãi. Tôi bảo lần đầu tiên em về miền Tây, cho em nhậu một cuộc kiểu... miền Tây.

Tầm 3 giờ chiều, phôn thêm mấy bạn văn nữa, Trịnh Bửu Hoài đưa chúng tôi vào một... khu vườn.

KHÔNG NÓI VỀ UNG THƯ BẰNG NƯỚC MẮT, hay là TIẾP CHUYỆN LỮ HỒNG

Sau bài “Bức thư của một cô giáo” viết về trường hợp cô giáo Lữ Hồng bị ung thư tụy cấp, giai đoạn cuối, di căn sang gan mà… sau 9 năm, đến giờ, cô vẫn tươi trẻ, vẫn thỏa nguyện ước mơ được là cô giáo, vẫn… đá bóng và vẫn sờ thấy cái cục u bằng nửa cái bát ăn cơm trong bụng, rất nhiều bạn đọc đã từ sửng sốt, kinh ngạc đến trân trọng, kính nể cô gái rất trẻ này.

LÁ LẢU 1.

Năm nào đấy, tôi vừa tốt nghiệp cấp 3, ra Ninh Bình thăm cậu. Cậu tôi là một đầu bếp có hạng tuy chỉ nghiệp dư, vì nghề chính của ông là giáo viên. Chỉ chừng tiếng đồng hồ, ông có thể biến một chú dê đang hùng dũng be be thế thành tiết canh, thành tái, thành nhựa mận, thành nướng, vân vân…

ĐỪNG ĐỂ BĂNG RÔN THÀNH RÁC ĐÔ THỊ...

Băng rôn, chả biết có nước nào nhiều băng rôn, khẩu hiệu như nước ta không, nhiều khi treo chỉ để mà treo chứ chả biết nó có tác dụng không? Chưa kể, rất nhiều câu nói của lãnh tụ bị ngắt ra khỏi ngữ cảnh khiến nó vừa cộc lốc vừa sai sai thế nào, ví dụ "Tự tôi ngày nào cũng tập", ví dụ "Rừng là vàng, nếu mình biết bảo vệ thì rừng rất quý" vân vân các loại... Đô thị, vô hình trung trở thành nơi... phô diễn băng rôn các loại các kiểu bất chấp ý thức thẩm mỹ...

HÈ VỀ…

Vì làm nhà, tôi phải đi thuê một căn nhà để ở. Căn nhà này ở đường Nguyễn Du, có một hàng cây cổ thụ phía trước. Nó là nơi ve đậu và kết bè âm thanh.

Ngày đầu tiên, đang tha thẩn, thấy nước mát lạnh tưới xuống đầu và mặt. Giật mình tưởng mùa mưa đến sớm. Ông hàng xóm thổ công nói: Nước đái ve đấy. Ơ, mát đến tỉnh cả người.

GIỌNG ĐIỆU TRONG THƠ VĂN CÔNG HÙNG

Cô bé Đinh Thị Thanh là một sinh viên khá năng nổ, thông minh, học năm thứ 4 đại học Quy Nhơn và được chọn để làm luận văn tốt nghiệp, cô bé đã chọn làm về tôi. Theo tôi biết cô bé này vừa đi học vừa đi làm thêm, vừa tham gia các hoạt động của khoa của trường. Bài dưới đây không phải luận văn mà là một báo cáo khoa học cô viết để tham gia một hội nghị khoa học của trường, nghe nói cô là sinh viên đại học duy nhất được chọn, còn lại là các học viên cao học.

Xong hội nghị, cô bé nhắn tôi như thế này: "Cháu báo cáo bài viết nghiên cứu khoa học vào sáng nay rồi ạ. 4 người trong hội đồng họ đều biết chú (cháu thì cháu không để ý lắm) nhưng họ nói ra cháu mới biết. Ahihi. Thầy Hào phó khoa cháu, có nhắc là mọi người nên về tìm thơ chú đọc. Thầy bảo chú là sinh viên đại học tổng hợp Huế khóa 1 giống thầy hay sao á cháu nghe chữ được chữ mất. Thầy còn kể đi Quảng Ngãi ai gọi điện cho ai hỏi tìm quán ăn cơm, xong người kia bảo vào nhà tôi ăn cơm. Cháu nghe chữ được chữ mất. Ahihi. Đại ý là vậy. Còn cô giáo TS. Nguyễn Thị Vân Anh thì cũng nói nên đọc thơ chú vì cô cũng hay theo dõi blog của chú, nhận thấy thơ chú viết hay. Cô giáo nói vậy. Còn thầy thư ký lại biết chú qua Tạp chí Văn nghệ Gia Lai.

Cháu cũng hơi bất ngờ nhưng là bình thường á chú. Khi cháu báo cáo xong thì thầy cô mới nói... cháu chỉ nghĩ sao chú nổi tiếng thế. Cháu làm khóa luận về chú nhưng cháu cũng chỉ nghĩ là chú là nhà thơ, nhà báo, nhà văn rồi abczyz á... còn nổi tiếng nhiều người biết cháu lại k để ý..."... 

Hôm qua cô bé mail cho tôi cái luận văn cô viết, 76 trang, theo tôi là rất ổn so với một luận văn đại học. MỜi cccm đọc cái báo cáo khoa học của cô bé nhé, đa tạ... 

THÁNG NĂM LẮC CẮC

          tháng 5 ve rền nứt kính

          hoa phượng trôi bồng bềnh trên mây

          em một bước thành người xa lạ

          tin nhắn bập bùng không dấu không viết hoa

BỨC THƯ CỦA MỘT CÔ GIÁO

Vì công việc, tôi hay lang thang trên mạng, và nhờ thế mà đã rất nhiều lần tôi phát hiện ra các cây bút trẻ và mới. Họ viết, rồi đăng lên trang cá nhân. Tôi đọc, nếu liên quan, ví dụ là tác giả trong địa bàn tôi công tác, tôi sẽ chủ động liên hệ, chia sẻ, bàn luận, và nếu hay, tôi xin phép họ mang về Tạp chí Văn Nghệ Gia Lai giới thiệu, nên tôi mở ở tạp chí 2 mục để có thể dễ dàng giới thiệu họ, một là mục “Sáng tác trẻ” và 2 là mục “Thơ mới”.

Trong một lần như thế tôi phát hiện ra Lữ Hồng.

TỪ LA LA TỚI KON TẦNG

Hồi nhỏ, nhà tôi ở Thanh Hóa, 2 thứ tài sản quý nhất của gia đình thời ấy là 2 cái xe đạp của ba và mẹ, mỗi khi đi đâu về thì nó được... treo lên, 2 cái xe ngạo nghễ thượng trên 2 sợi dây thừng thả từ nóc nhà xuống có 2 cái móc, một móc vào ghi đông, một móc vào foobaga, khi nào buồn hoặc cần... tưởng tượng thì tôi ngồi cầm cái pê đan và... quay. Thi thoảng, ba mẹ không có nhà, tôi leo lên cái xe đang treo sát cái tường nhà tập thể trát tốc xi ấy và... cắm cổ đạp, say mê như cua rơ đường trường. Món quý thứ 2 là cái đài (radio), to như cái mặt ghế và dầy như cái lò vi sóng bây giờ, ngốn pin như thuồng luồng hít bia, chằng buộc đủ kiểu, mỗi khi nghe là phải ghé sát tai vào, vừa nghe vừa... vỗ ầm ầm vào đài, mà nào có nghe được cho đàng hoàng, nó cứ bổng trầm rồi khẹt khẹt liên tục, nghe câu được câu mất. Thế mà tối thứ 7 nào nhà tôi cũng chật khách, ấy là các cô chú trong khu tập thể sang “ăn” nước và nghe đài. Tối thứ 7 có 2 chương trình hay là “câu chuyện cảnh giác” và “sân khấu truyền thanh”. Tôi học lớp bốn lớp năm chi đấy, trở thành chuyên gia... độ pin. Pin thời ấy hiếm hơn... rau muống bè bây giờ, nên tôi nghe người lớn bày bèn về áp dụng cho nhà. Một là thả pin đã hư xuống gầm giường, cả tuần thì nó hồi lại nghe được một vài tiếng nữa. Cách công phu hơn là đục một cái lỗ, cho muối vào. Với cách này thì phải đấu dây kéo pin ra ngoài chứ lắp vào đài nước muối chảy ra hỏng ngay. Kiếm cái ống nứa, đút pin vào rồi lấy dây thun cột lại. Cách này cũng kéo dài tuổi thọ pin được chút ít. Cách nữa là thay vì 3 cục pin thì... chơi luôn 6 cục pin đã hỏng, thấy nó cũng ọ ẹ được một lúc.

CỎ RỐI…

tưởng gần lại hóa xa

tưởng yêu thành thù hận

em lành như viên đạn

bắn mịt mù vào anh

------------

NHẶT CHUYỆN NGÀY SÁCH…

Cũng sáng nay, tôi đã rưng rưng chụp một tấm ảnh. Ấy là một bà cụ, chắc phải hơn bảy chục tuổi, đầu vẫn đội mũ bảo hiểm, ngồi trong một gian sách và... đọc tại chỗ một cuốn sách. Giờ này ít khách nên cụ ngồi đọc khá thoải mái. Hội sách đông tầm chiều sang đêm kia. Sau mới biết cụ được con chở đến, để đấy rồi về làm việc, cụ cứ ngồi đọc, trưa con gái quay lại đón. Lại nhớ ngày xưa, hồi nhỏ, mỗi tuần mẹ cho mấy hào mua sách, cứ chủ nhật tôi đạp xe 10 cây số đến hiệu sách nhân dân, đứng tại chỗ đọc... 3 cuốn sách, sau đấy mới mua cuốn mình thích mang về. Và khác hẳn lúc ở hiệu sách, tôi giấu cuốn sách mua ấy rất kỹ, đợi ăn tối xong, học bài xong, tôi mới lôi cuốn sách ra đọc, suýt xoa đọc, xuýt xoa với nhân vật của mình dưới ánh đèn dầu lom đom. Thời ấy không thể nằm đọc một cách lười biếng được, bởi phụ thuộc đèn dầu, cái đèn lom đom mà nếu nằm sẽ đọc rất khó. Tôi luôn luôn ngồi trên bàn học để đọc, thành kính và thiêng liêng, khác hẳn lúc đứng khép nép ở hiệu sách, đọc ngốn ngấu như voi đói ăn bã mía.

 -------------------------

THÁNG GIÊNG

qua cửa một tiếng chim chào mào

gieo tháng giêng vào chùm lá biếc

nắng cứ tháng giêng rét cũng tháng giêng

em thành tháng giêng khi ngày còn chạp

VỚI NHÀ VĂN SƯƠNG NGUYỆT MINH Ở PLEIKU

Tôi còn nhiều chuyện vui để kể về ông nữa, ví như chuyến ông đi Châu Âu đã phải ngồi xe của người... tàn tật để lên máy bay ở sân bay Phờ Răng Phuốc (Frankfurt), Đức, chỉ vì ông nói tiếng Anh rất hẳn hoi mà người Đức lại tưởng tiếng... Nhật, sau một hồi hết sức căng thẳng thì cuối cùng giải pháp tối ưu nhất là... Sit here, cái cô da đen to oành nhưng rất tận tình, nhân viên sân bay bảo ông thế và ông thun thút nghe thế, rồi mười lăm phút sau một cái xe điện có ký hiệu dành cho người tàn tật trờ tới, một cái vẫy tay ra hiệu thế là ông yên vị trên ấy, cái xe điện lách giữa cái sân bay luôn nghìn nghịt hàng vạn người ấy đến đúng chuyến bay của ông vừa lúc nó chuẩn bị đóng cửa...

MÙA PƠ LANG TRÔI

           Mùa này, Pơ lang đang trôi.

           Là cái cảm giác thế khi tôi vừa trôi qua một cây Pơ lang cô lẻ bên đường, trên ấy bồng bềnh những chùm lửa, trôi qua ta, trôi miết trôi miết đến khi phía sau nhòa một sắc đỏ...

BI HÀI CHUYỆN BAY...

           Trước khi được đi máy bay thật, tôi phải trải qua mấy lần bay... hụt.

           Nhớ lần ấy, ông trưởng ty Văn hóa Gia Lai Kon Tum tự nhiên nổi hứng, chỉ định tôi đi công tác Hà Nội cùng ông khi tôi mới chỉ là nhân viên. Thời ấy sân bay Pleiku một tuần có đâu 3 chuyến bay Hà Nội và ngược lại, bằng AN 24. Tôi không nhớ nó chở được bao nhiêu khách, nhưng sau này thì biết ghế nó... dọc theo thân máy bay chứ không ngang như bây giờ. Hình như nó là máy bay vận tải của Liên Xô được cải tạo để chở khách. Và loại như tôi thời ấy thì chưa có tiêu chuẩn bay nên ông phải ra một cái quyết định rằng là cử tôi đi công tác gấp, bằng máy bay. Ông bay trước, hẹn tôi bay chuyến sau. Tất nhiên, muốn bay được phải... mua vé. Tôi đạp cái xe đạp ra sân bay, trước cái bàn đã ngồn ngộn giấy giới thiệu. Đến cổng sân bay có một chị ngoắc tôi lại hỏi em đi công tác hả, cho chị Baga nhé. Tôi chả hiểu Baga là gì, hỏi lại nó là gì, chị bảo là tiêu chuẩn hành lý của em. Nhìn em biết là chỉ có cái túi mìn Claymo thôi, cho chị xuất ấy chị gửi tiền cơm. Tôi chồng cái giấy giới thiệu vào bàn với 2 niềm vui tí tởn, một là được bay, lần đầu tiên, và 2, được chị kia cho tiền cơm.

BI HÀI VIỆC CẤP PHÉP CA KHÚC

           Tôi tin là không chỉ gia đình nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, mà cụ thể là chị Trịnh Vĩnh Trinh, em gái nhạc sĩ, mà rất đông người Việt đã hết sức kinh ngạc khi đánh đùng một phát nhận được thông tin: Bài hát “Nối vòng tay lớn” của nhạc sĩ tài hoa bậc nhất Việt Nam chưa được cấp phép biểu diễn, tức là chưa được hát.

THÁNG BA PHẤP PHỎNG

THÁNG BA PHẤP PHỎNG

      bất ngờ như khoảng rỗng

           xanh đủ vừa ưu tư

VỀ QUÊ ĂN CƯỚI

Hồi ấy nghèo, 100 phần trăm là tự làm lấy cỗ. Nhà đơn giản thì xôi heo. Món này vừa rồi thấy có mấy người đưa lên mạng và ai cũng... xuýt xoa, vì nhớ nó, vì thấy một thời hiện lên, và quả là nếu lâu lâu ăn một bữa thì cũng ngon. Ấy là người ta luộc cả con heo, rồi xắt mỏng, mỗi thứ một ít bày ụ lên nửa mâm. Nửa mâm còn lại là xôi đồ. Có một ít chuối chát, khế chua, rau thơm. Mấy chén nước mắm nhĩ và ớt bột, đặc sản ở đấy. Đến mấy đĩa ớt bột, ai ăn bao nhiêu thì đổ vào bát nước mắm của mình, có người đổ đến sột sệt, đến đặc quánh. Thứ nước mắm chấm xôi xôi nổi, nhúng thịt thịt trôi, lừng vang mùi... nước mắm và ăn vào thì nhức răng. Còn ớt là ớt trồng trên cát làm vồng cao. Chín đỏ mới hái, phơi giữa nắng hè cho kỳ quắt lại, giòn tan, rồi cho vào cối giã, rồi giây cho nhỏ mịn như bột. Thứ nằm trên giây lại phơi lại giã tiếp. Một số nhà công phu hơn thì có thêm nước lèo, là hỗn hợp gan lợn, mỡ, tôm, lạc rang, nước luộc, mắm muối gia vị các loại, được đun lệt xệt thành một thứ nước rất ngon. Ai từng ăn bánh khoái Huế thì đều biết loại nước chấm thần thánh này.

NHỮNG NGÀY GIÓ LÊN

Nhà rông la liệt trai làng ngủ. Chính xác là những người đàn ông không và chưa có vợ, tức là cả những người góa vợ. Người thì tấm dồ, người thì cái chăn mỏng. Co ro quanh đống lửa và những câu chuyện thì thầm. Số người ngủ ít hơn người thức. Chợt một tiếng đàn bật lên. Đàn k’ní. Buồn, chậm, da diết… một thanh niên cho biết vợ anh này mới chết, cứ khuya là anh chơi đàn. Tất cả lặng phắc, chỉ còn tiếng gió lồng lộn bên ngoài, và cũng phần phật bên trong vì vách nhà rông rất thưa, không chỉ xiên ngang, gió còn luồn từ dưới sàn luồn lên, và tiếng đàn K’ní não lòng kia.