NHỚ NHỮNG NGÀY XƯA ẤY

          Mấy ngày lễ vừa rồi chạy kiếm mua vé xe cho con về nhà cũng là một cuộc... thể hiện mình rất ghê của các ông bố bà mẹ, dù bây giờ toàn xe xịn, hay còn gọi là xe thương hiệu. Từ xe ghế ngồi tiến lên giường nằm, và giờ là buồng nằm, được mệnh danh là hàng không mặt đất, hoặc chuyên cơ mặt đất. Trên xe mỗi người một buồng, có chăn gối, nước, khăn, tai nghe nhạc, có ti vi, có đèn đọc sách, đóng cửa lại là một thế giới riêng. Xe xịn, chạy êm như ru nhưng ai cũng muốn mua vé buồng dưới, phía đầu xe, bảo ở đấy... êm hơn.

TÔI CŨNG TỪNG ĐI... THI

          Cú thi đầu tiên của tôi là lớp... 4.

          Hồi ấy thầy Lưu Ngọc Thuế chủ nhiệm lớp, chọn tôi đi thi học sinh giỏi. Thi cụm, tức là đâu năm sáu trường gần nhau thì tụm lại một chỗ rồi thi. Mẹ tôi đi công tác, ba tôi là người nấu cơm nếp rồi gói cho tôi mang đi. Hồi ấy có cơm nếp với trứng tráng mang theo là oách lắm rồi, các bạn khác đùm cơm nắm vào mo cau. Ba tôi nấu cơm nếp như... cơm tẻ, xong thì gói vào giấy báo. Ông là người Huế, cả đời có biết nấu ăn đâu, nhưng vợ đi vắng, ông phải xắn tay vào tự mần. Đội mũ rơm, bỏ cục cơm nóng hổi vào cặp, tôi ngồi sau xe ông chở tôi đến trường tập trung, từ đây chúng tôi đi bộ đến điểm thi. Đi rất sớm để tránh máy bay, có ba bốn thầy cô giáo dẫn chúng tôi đi. Nhẽ thì ba tôi chở đến điểm thi luôn, nhưng tôi cương quyết đi bộ cùng các bạn để không bị phân biệt vì tôi con cán bộ các bạn con nông dân, hồi ấy rất hay bị... đánh.

L. ỒN TRÂU XÀO KHẾ, KE KE...

          Hôm qua đi qua cái chợ cóc gần nhà, thấy có người bán một mớ cá vụn với mấy quả khế. Tôi xuống xe, mua hết mang về nhà hì hục chế biến trước sự ngạc nhiên của... vợ. Bởi, với vợ tôi, cá vụn với khế nó là cái thứ gì đấy rất là xa lạ, cái bàn ăn sáng choang thế, cái đĩa đẹp thế, bày cá với khế nó khập khiễng thế nào?

          Thế nhưng cuối cùng, đấy là món hết đầu tiên trong mâm.

CHUYỆN... NƯỚC MẮM VÀ HÔN

Tôi vừa có một chuyến đi... về nguồn nước mắm. Vâng, gọi đúng là “về nguồn”, bởi nơi tôi “về” là Phan Thiết, cái nôi của nước mắm Việt Nam.

Nước Việt ta, có thể nói, nơi nào cũng có người làm nước mắm, nhất là miền Trung và miền Nam, từ làm vài chum vài vại trong nhà để ăn, đến có cả xưởng lớn để kinh doanh. Nhưng giờ thì, người ta đều công nhận, nước mắm xuất xứ từ Phan Thiết, từ một làng chài. Ngư dân đi biển về, cá ăn không hết, bán không hết, bèn cho muối vào, thứ muối Cà Ná thần thánh ấy. Rồi bẵng đi, một ngày ra xem, thấy nổi lên một thứ nước trong veo màu hổ phách, mà lại thơm lộng lẫy. Chan thử vào cơm nguội, trời ạ, nó ngon bỏng lưỡi. Thế là... nước mắm. Rồi lan ra các nơi, tùy sản vật từng vùng mà có những loại nước mắm ngon, tùy cách làm mà cho ra nhiều chủng loại nước mắm, và vì thế mà đến giờ, có những thương hiệu nước mắm khác nhau với mùi, vị... khác nhau, mang phong vị địa phương như nước mắm Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên, Đà Nẵng, Bình Định, Sông Cầu, Phan Thiết, Phú Quốc vân vân...

CHUYỆN HAI NHÀ NGỤC NỔI TIẾNG Ở KON TUM

          Bây giờ, dù đã được trùng tu phục dựng khá nhiều, được quảng bá khá nhiều, nhưng quả là, lên Kon Tum nếu không để ý thì khó mà tìm được Ngục Kon Tum thuở nào.

          Trong chúng ta chắc chả ai không nhớ, không biết đến cái địa danh nổi tiếng này. Hồi mới lên công tác ở Gia Lai Kon Tum (chưa chia tỉnh), tôi là người được giao tổ chức tái bản cuốn “Ngục Kon Tum” này dù cho đến khi ấy chưa biết cái ngục ấy nó mặt ngang mũi dọc ra sao. Tôi nhớ cuốn ấy, tôi đã cho thiết kế bìa y hệt như cái bìa cũ, khắc gỗ ở thành phố Hồ Chí Minh, in Typo lại nhà in Gia Lai.

THẤY MÀ KHÔNG DỄ TRẢ LỜI...

           Chuyện chùa Ba Vàng mới lộ ra nhiều chuyện dở khóc dở cười ở nước ta.

           Trước hết là... chùa. Chùa Việt lâu nay mặc định là khiêm tốn, bé nhỏ, là ẩn vào tự nhiên, khuất vào cây vào núi, tịch mịch, thâm u như rất nhiều chùa hiện đang ở khắp non cao núi thẳm nước ta. Nếu có ở giữa phố thì nó lại cũng rất kín đáo khiêm nhường như cái chùa Từ Đàm ở Huế, ngay trung tâm mà cứ tịnh như không. Còn giờ, hết Bái Đính tới Ba Vàng, rồi lại Tam Chúc, cứ ngời ngời to, cứ lộng lẫy lớn, cứ sáng choang choang, cứ ngạo nghễ với... trời xanh, cứ đua nhau với danh hiệu với kỷ lục...

XE CHẠY TRÊN ĐƯỜNG

           Mấy hôm nay liên tục những tin xe mất kiểm soát lao vào đám đông mà kinh qúa.

           Những là xe khách lao vào đám tang. Xe con lao vào người dừng chờ đèn đỏ. Xe Container lao vào ủi sập nhà dân. Và mới nhất, một cái xe đi viếng đám tang, lao vào chính cái đám tang ấy, lúc bắt đầu di quan... Mới nữa, một chị lao công đã thiệt mạng sau cú đâm của một con xe xịn...

ĐÀN ÔNG SỢ GÌ?

Tôi đã không nhịn được cười khi nhận câu hỏi trên từ một nữ biên tập viên của một tờ báo. Chắc chắn một trăm người thì 99 anh có vợ buột mồm nói ngay là sợ... vợ, anh còn lại trả lời là để về hỏi... vợ xem có cho nói không đã. Tất nhiên bọn đàn ông chưa vợ thì không chấp, chưa thấy quan tài chưa đổ lệ, chưa vợ biết quái gì mà chen vào đây?

ANH CHỈ CÒN MỘT BÔNG HOA MÀU TRẮNG

           Lò mò trên mạng tìm tài liệu, gặp bài viết về mình từ thuở nào đăng trên trang của nhà thơ Lý Phương Liên. Thực ra phía sau bài thơ này còn bí mật chưa tiện kể, nó là bài thơ thế sự chứ không phải thơ tình. Nhưng được một bạn thơ như Dung Thị Vân đọc như đọc một bài thơ tình cũng thú, bởi nó cũng như một bài thơ tình, nhưng... thất tình...

 -------

CHUYỆN GÌ ĐANG XẢY RA THẾ?

           Mấy hôm nay lại tiếp tục xảy ra những chuyện hết sức buồn trong ngành giáo dục. Những là học sinh hiếp dâm tập thể bạn, mà toàn những cháu “hiền và ngoan”, và đỉnh điểm là vụ khiến cả xã hội sục sôi bức xúc, bộ trưởng và chủ tịch tỉnh phải làm việc ngay trong ngày chủ nhật, là vụ cháu học sinh ở Hưng Yên bị đánh hội đồng hết sức dã man trong lớp.

LÒNG TỰ TRỌNG CỦA NGƯỜI THỪA HÀNH CÔNG VỤ

           Cái tin ông Tuấn, nguyên phó chủ tịch tỉnh Thanh Hóa, nguyên giám đốc sở xây dựng Thanh Hóa, sau khi bị thủ tướng kỷ luật, cách chức phó chủ tịch tỉnh vừa được “cơ cấu” đưa quay trở lại chính sở xây dựng để làm... chánh văn phòng khiến dự luận dậy sóng, hết sức ngạc nhiên và hết sức... khó hiểu.

           Nó là thế này, nếu ở một môi trường khác, anh chỉ làm chuyên môn, thì việc chuyển từ chỗ này sang chỗ kia, từ cao chót vót đến nhân viên thường là hết sức bình thường.

BẠN Ở ĐÀ NẴNG

           Đà Nẵng từ lâu được mệnh danh là thành phố đáng sống. Gần đây dẫu có những lộn xộn, những chuyện đau đầu, mà đau nhất là khá đông các vị nguyên lãnh đạo, từng lãnh đạo thành phố này vào khám hoặc... ngồi chơi ở nhà đợi chuyện. Mới nhất nữa là vụ anh Linh, cựu phó viện trưởng viện KS thành phố... thì nó vẫn là nơi được nhiều người trầm trồ khi đến...

VỈA HÈ NHẾCH NHÁC...

           Không thể khác, phải gọi cái vỉa hè ở phía bên ngoài nhà thờ Thăng Thiên phía đường Quang Trung là hết sức nhếch nhác.

           Ở ngay trung tâm, ngã ba Diệp Kính từng là nơi sầm uất tập trung nhất Pleiku một thời, giờ nó vẫn là trung tâm, nhưng cái đoạn vỉa hè này hiện tại như một cái... ngõ xóm.

           Nó chứa rất nhiều thứ lem nhem: mấy cái quán cóc bán mì Quảng, Bún... quán cà phê, mấy cái tắc xi chiếm dụng làm chỗ đậu vân vân, và nó bẩn, rất bẩn, hôi, rất hôi. Ban đêm người ăn cháo lòng ở phía bên kia đường lấy đây làm chỗ... xả.

MÙA NHÂN SINH

           Người ta hay đổ xô xem/ ngắm quỳ viên mãn, lúc quỳ vàng nhất, no nê nhất, mướt mát nhất, mỡ màng nhất... Ấy là cái màu vàng đến hết cỡ, vàng như chỉ còn lần này là lần cuối, vàng đến mê dại, đến hết mình. Mười bông như một, tạo thành thảm, thành lớp, thành những vô hồi bất tận, thành những miên man không ngưng nghỉ trên cái nền bazan tạo thành những mảng màu mà những họa sĩ thiên tài cũng phải nghiêng mình thán phục.

NGƯỜI NGHỆ VỀ XỨ NGHỆ

           Cũng không phải dền dứ gì nhiều, chuyến về Nghệ của 3 anh em chúng tôi được “quyết” trong một cuộc cà phê sáng ở vỉa hè Pleiku.

           Phải nói ngay rằng, Nghệ là xứ có số dân đi tứ xứ có lẽ là đông nhất nước. Họ có mặt ở khắp nơi trong nước đã đành, trên khắp thế giới, chân trời góc bể, đâu cũng có họ. Mà “Nghệ nhân” thì lại có tính liên kết rất cao, đi đâu là kết đồng hương ở đấy, rồi thì là về nhà, về quê đưa bà con anh em tới nơi lập nghiệp, tạo thành những cụm “Nghệ gia” ở... khắp thế giới, nên cái sự chúng tôi về Nghệ, nó chả có ý nghĩa gì khi mà số người Nghệ đi đi về về hàng ngày nó là cả vạn lượt.

VẪN CHUYỆN “TRẠI PHƯỚC ĐIÊN”

           Sau khi bài báo “Chuyện trại Phước điên” của tôi phát hành thì có... 2 phe ý kiến. Một là, cũng vẫn công nhận anh chị Phước Hạt là hết sức tốt, là Bồ tát giữa đời này, nhưng cho rằng anh chị này đã phạm sai lầm nghiêm trọng, ấy là không biết chữa bệnh mà dám chữa bệnh, không có chức năng chữa bệnh mà dám nhận bệnh, và chỉ dùng tình thương kiểu... nhốt thì không thể khỏi bệnh. Và, vụ cháu Hồng Lanh là một dẫn chứng. 2 nhà tài trợ đã từ Đà Nẵng ra nhà cháu, thì chứng kiến cháu... khỏe. Để đưa cháu ra khỏi trại, hôm ấy ngay ở trại Phước điên chúng tôi đã liên tục gọi về nhà cháu theo số điện thoại cháu đọc vanh vách, và 3 ngày sau thì em trai cháu lên đón cháu về. Các nhà tài trợ tốt bụng đã liên hệ bác sĩ cho cháu, tài trợ và làm đầu mối nhận tài trợ cho cháu, mua sắm trang thiết bị thiết yếu cho cháu, xin việc cho em trai cháu... và họ đã chứng kiến cháu đạp xe đi chợ. Nếu không có chuyến đi ấy của chúng tôi, có khi giờ này cháu cũng vẫn đang còn bị nhốt.

XUYẾN CHI MÙA GIÓ

           Nghe nói nhà văn Dương Thu Hương là người đặt cho loại hoa này là xuyến chi. Trước đấy, có thể nó tên là cúc dại, cũng có thể nó vô danh. Cũng như dã quỳ, trước đấy nó hay được gọi là hoa quỳ, là quỳ dại. Tôi là một trong những người miệt mài mấy chục năm nay, gọi nó trong tất cả các bài viết của mình là dã quỳ. Kiên định đến khi dã quỳ là... dã quỳ.

MIỀN HOA TRẮNG

Nhà thơ Vân Long, ngay lần đầu tiên lên Pleiku, khi ấy đã... 70 tuổi, tôi và thi sĩ Vân Đình Hùng mời ông đi uống cà phê rồi... tiện thể tạt vào một vườn cà phê. Chả cứ ông, mà ngay cả tôi, cũng cứ ngẩn tò te ra. Cả một vườn cà phê trắng ngát, trắng ngào ngạt, trắng tin khiết, trắng đến... đau đớn, đến vô ngôn.

           Nói luôn, như rất nhiều thi nhân xứ Bắc khác, ông không uống đều cà phê, mà uống trà. Hôm ấy, ông cứ cầm cái lý xoay xoay, mãi không uống. Tôi nghĩ ông không nghiện, không khoái món này, nên cũng không nài, cứ kệ ông với cái ly trên tay. Có khi đấy cũng là một cách thưởng thức cà phê. Đến lúc ngẩn ngơ trong vườn cà phê trắng muốt hoa kia, ông thốt lên: Cả đời uống cà phê đen/ mới hay hồn hoa trắng. Tôi giật mình với liên tưởng thần tài của nhà thơ đàn anh, và câu này sau đấy là câu mở đầu bài thơ của ông.

CHUYỆN “TRẠI PHƯỚC ĐIÊN”

           Từ một tin nhắn trên mạng, tôi nhập vào đoàn anh em Đà Nẵng lên thăm “trại người điên” của vợ chồng anh Phước chị Hạt ở cách trung tâm thành phố Pleiku chừng 7 km.

           Đã đến vài lần, nhưng mỗi lần đến là một lần bất ngờ. Lần này cũng vậy.

           VẠN SỰ KHỞI ĐẦU... ĐIÊN.

           Hai vợ chồng nghèo, ở ngoại ô thành phố. Vợ ở nhà nội trợ, làm vườn, chăm con. Chồng có cái xe tải chở thuê, năm thì mười họa có ai gọi thì chạy không thì ở nhà cùng làm vườn với vợ. Nhà của anh Phước chị Hạt là tiêu biểu cho một căn nhà ở Pleiku: Từ đường lớn vào dốc sâu và khúc khuỷu. Nhà tôn ở giữa vườn. Vườn là cà phê, mùa khô bụi mù. Mùa mưa trơn trượt, thập thõm. Thời còn khổ, nước máy không có còn khổ nữa, phải đào giếng, sâu hoăm hoắm mấy chục mét. Một hôm “đẹp trời”, chồng, anh Phước ấy, đi chở hàng, cứ thấy một ông lẩn quẩn ở đầu xe. Ban đầu cũng ngại, nhưng lại cứ băn khoăn, bèn nhảy xuống hỏi. Hỏi gì cũng cười, mặt cứ ngơ ngơ... hỏi xung quanh, mới biết ông này điên, quanh quẩn ở đây mấy hôm rồi, chả ai nhận. Thế lên xe về nhà tui nhé. Cười cười. OK thế tức là đồng ý. Bốc lên xe chở về nhà. Vợ thất kinh. Nhà đã khổ rồi, chứa thêm ông điên nữa mà chết à?

NHỚ ANH TẠO

Bài này nhà cháu viết cho báo Gia Lai hôm anh Nguyễn Trọng Tạo mất, hôm nay 49 ngày anh, xin đưa lại với sự tiếc thương một người anh từng "cộng cảm"...

 

           Tôi được chơi với anh Nguyễn Trọng Tạo cũng khoảng... 40 năm rồi. Trước đấy thì “văn kỳ thanh bất kiến kỳ hình” khi anh ở Hà Nội rồi Nghệ An mà tôi thì ở Huế. Đến khi tôi lên Pleiku và anh về Huế sống thì chúng tôi mới gặp nhau. Anh là người viết giới thiệu tập thơ đầu tiên của tôi, tập “Bến đợi” xuất bản năm 1992 khi mà liên lạc chưa như bây giờ, tôi viết thư cho anh và anh lại viết rồi gửi bưu điện lên cho tôi.