PHO – TƯỢNG – MẸ TRONG BÀI THƠ “CHIỀU VỠ ÒA BIÊN CƯƠNG” (VĂN CÔNG HÙNG)

 Hôm nay, 12/7/2025 mà không đăng bài này thì bao giờ đăng. 

Ngày hôm nay của năm 1984, gần 1000 chiến sĩ đã hy sinh trên toàn mặt trận (con số có thể không chính xác, có thể nhiều hơn). Có những địa danh nghe đã khủng khiếp: “Đồi thịt băm” 772, “Lò vôi thế kỷ” 685, “Thung lũng gọi hồn”, "Cửa tử". Nhà cháu đã lên đài hương 468 thắp hương các liệt sĩ. Ngày hôm nay giỗ trận Vị Xuyên.

Bài thơ "Chiều vỡ òa biên cương" của nhà cháu, sau khi đăng trên Tạp chí Văn Nghệ quân đội đã được TS Trịnh Thu Tuyết có mấy nhời, sau đó đăng Vanvn, trang web của Hội Nhà Văn, hôm nay bà Tuyết cũng đăng trên trang mình, và nhà cháu xin cũng... 

-------------

HỎI CÂY K’NIA

 

Bài này báo Thanh Niên đặt cho số đặc biệt 21/6, cu em Trần Hiếu bảo báo đang ở nhà em rồi nhưng lúc em ở nhà thì anh đi, giờ anh về thì em đi. Thì bèn. Cái quan trọng nhất là... ting ting thì chưa thấy he he chứ báo có thì có không thì thôi chứ có chi mô nơ? À nếu có thì chụp cái bìa với trang có bài mình đăng lên cho nó...mít tơ oai, không thì cũng chả sao. 

thồi cứ post lên trang nhà cho nó... k'nia vậy.

VÂN VI CHUYỆN TẠP CHÍ VĂN NGHỆ THỜI SÁP NHẬP TINH GIẢN

 

TBT Tạp chí Sông Lam, như thường lệ: "Viết bài cho em đi mồ". Rồi: "Có mần không thì bẩu?". Mà nàng xinh, mà nàng tài, mà nàng mang mệnh át vía trai, nhất là trai... đẹp. 

Thì bèn, bàn với Tạp chí Sông Lam về các Tạp chí văn nghệ địa phương thời sáp nhập. Bài này viết gần một tháng trước. Sáng nay các tỉnh thành đồng loạt hân hoan ra mắt chính quyền mới, vẫn chưa thấy mặt mũi các Tạp chí ở đâu? Tạp chí Văn Nghệ Thái Nguyên mạnh thế nhưng giờ thành một bộ phận của báo và đài Thái Nguyên.

 Trưa nay, Báo Gia Lai (mới) cử một phóng viên phỏng vấn nhà cháu cho bài ngày mai thì phải, nhà cháu có lèo vào nói một chút về VHNT, nhưng vì khuôn khổ, nên bèn, tức là phải bỏ đoạn ấy, thì nhà cháu để dành đấy, hihi, không có gì có thể bỏ đi hết khi nó từng trong đầu mình. Có chi mô nơ? 

NHÀ VĂN VÀ... LÀNG MÌNH

 Vừa sực nhớ, nhà cháu có bài viết về cuốn "làng ta có một anh hùng" của bọ Lập mà quên chưa đăng trên web nhà, mới đăng trên mục "đa chiều" báo "Người đưa tin" thôi.

Là thấy ông bọ vừa điểm tạp chí "Viết và đọc" số mùa hè, có bài bác Ngô Xuân Hội viết về cuốn này. Thì nhà cháu cũng bon chen đăng lại bài viết về sách bọ ở đây, để lưu. Sau cú điện thoại thành cục gạch, nhà cháu sợ lắm rồi, huhu...

---------

NHÀ THƠ LAN MAN CHUYỆN BÁO

 

Hai mốt tháng sáu, Tạp chí Nhật Lệ đặt viết một bài về báo, thì bèn...

Tới giờ, sau gần năm mươi năm cầm bút, tôi vẫn chưa phân định được mình là nhà thơ hay nhà báo.

Từ đầu, tôi cứ sống chết là chỉ làm thơ thôi, cương quyết không viết báo, sợ nó... hư tay mình đi. Thơ mới sang, mới ra tấm ra món, mới là cái đích của sự nghiệp, mới làm nên tên nên tuổi...

Nhưng rồi có mấy việc khiến tôi phải viết báo.

Một là... nuôi con.

RỒI THÌ LẤM LÁP VẸO XIÊU (Hay một hiện tượng thơ)...

 

       Ở đại hội nhà văn khu vực kết hợp 3 miền Tây, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên tổ chức ở trường đại học Cửu Long, Vĩnh Long, tôi gặp Phùng Văn Khai. Tranh thủ giữa 2 kỳ kiểm tra của ông quan kiểm tra của Ủy ban kiểm tra Hội Nhà văn Việt Nam trong việc bầu bán đại biểu đi dự đại hội đại biểu Hội Nhà Văn vào năm sau, ông cầm micro... đọc thơ khiến thiên hạ cứ tròn xoe mắt.

      Phùng Văn Khai là một văn nhân “kỳ dị” lâu nay nhiều người biết. Tôi từng vào phòng làm việc của ông phó Tổng biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội này. Ông ấy ngồi ở ghế trong tư thế của anh thổi bễ lò rèn dù tất nhiên cái ghế của Thượng tá phó tổng nó khác, nhưng cái dáng tất tưởi vội vàng thì chả khác nhau mấy, 2 thư ký 2 laptop bên cạnh, ông ngoảnh sang bên này đọc cho cô thư ký viết tiểu thuyết, ngoảnh sang bên kia đọc cho cô đang viết lịch sử dòng họ, nghe nói lúc cần ông điều cô nữa viết bút ký, cứ nhoay nhoáy thoăn thoắt, các cô thư ký đánh máy không kịp nghỉ. Mà phàm đã làm thư ký đánh máy thì tốc độ lướt phím phải là thượng thặng chứ không như tôi, một kẻ cũng được coi là viết bằng máy tính nhanh, nhưng là mổ cò trực tiếp chứ không phải đánh máy, một buổi được chừng 3 ngàn chữ là sung sướng và tự hào lắm rồi.

       Giờ ông lại đốc chứng làm... thơ. Mà là thơ... lạ.

VÀI KỶ NIỆM VỚI ÔNG NÚP (Bản Full)

 

bài này khi đăng trên báo Gialai số 30/4/2025 do khuôn khổ có bị "gọt" đi một ít, bản này là bản full.

1. Khoảng năm 1983, tôi khi ấy thành người Pleiku được khoảng 2 năm, với tư cách chủ nhà, đón một nhóm sinh viên năm 4 đại học Bách Khoa Đà Nẵng lên thực tập. Là tôi có người quen trong nhóm ấy thôi. Có 2 điều khiến các bạn ấy ngạc nhiên, một là Pleiku có... điện. Là xe chạy từ Đà Nẵng sáng sớm, tới Pleiku lúc nửa đêm, khi tới bến xe, chỗ khách sạn Mường Thanh bây giờ, cả xe reo ầm lên: có điện, dù chỉ là những cái bóng 220V vàng ệch leo lét vì điện chỉ nhỉnh hơn 110V. Và 2, hôm sau khi qua đường Hoàng Hoa Thám, tôi bảo bác Núp ở trong ấy, nếu muốn gặp thì chiều quay lại, ông ấy hay chơi với cháu trước sân vào buổi chiều, sau giờ làm việc. Tất cả lại ồ lên: Ơ Bác Núp còn sống à?

CHUYỆN BUỒN TRƯỚC NGÀY NHÀ BÁO

 Giới báo chí nước ta đang hân hoan bước vào tháng 6, tháng được coi là của những người làm báo (dù tháng này còn mấy ngày nữa, trong đó có ngày... 1/6). Năm nay lại còn kỷ niệm 100 năm ngày báo chí cách mạng Việt Nam, dù tôi vẫn thủ cựu cho rằng, nên lấy mốc báo chí Việt Nam từ trước đó, từ hồi tờ Gia Định Báo ra đời vào tháng 4 năm 1865, thấy các liên chi hội đang tổ chức các hoạt động rất náo nhiệt, như gần 200 nhà báo các tỉnh Tây Nguyên đang tập trung về thành phố Pleiku thi đấu thể thao “lập thành tích chào mừng” vân vân...

Thì cũng đồng thời, công an Thái Bình công bố kết luận điều tra truy tố ông Đồng Xuân Thụ, tổng biên tập tạp chí Môi trường và đô thị Việt Nam cùng các đồng phạm, là cấp dưới, nhân viên, phóng viên của báo trong vụ cưỡng đoạt tài sản trải dài trên một số tỉnh.

Điều đau đớn là, trong vụ này, ông Đồng Xuân Thụ đã biến nguyên cả cái tòa soạn báo của mình thành một ổ tội phạm.

THỰC HƯ CHUYỆN “NGƯỜI LÁI ĐÒ TÊN GỌI A SANH”...

Mấy năm nay, huyện Ia Grai của tỉnh Gia Lai tổ chức một cái giải thể thao truyền thống, là giải đua thuyền độc mộc tranh cúp A Sanh. Giải ngày một đông và thu hút khá đông vận động viên tham gia và khán giả tới xem, cổ vũ, đã được tổ chức tới lần thứ 5.

Ông A Sanh nổi tiếng từ hồi có bài hát “Người lái đò trên sông Pô Cô” của nhạc sĩ Cầm Phong phổ thơ Đào Mai Trang từ những năm 60 của thế kỷ trước. Mà lạ, giữa chiến tranh bom đạn bời bời thế, có một bài hát vừa trong trẻo, vừa da diết “Hỡi Pô Kô ơi dòng sông mênh mông/ Đôi bờ cây xanh biếc, nước chảy xiết sâu thẳm/ Qua tháng ngày hỏi sông ơi có biết/Anh lái đò tên gọi A Sanh”... Hồi ấy Đài tiếng nói Việt Nam có tiết mục ca nhạc được rất nhiều người mong đợi là “ca nhạc theo yêu cầu thính giả”, tôi dẫu còn bé nhưng đã rất hăm hở... viết thư đề nghị, và một trong những bài được đề nghị nhiều là bài này.

NHỮNG NGÀY THÁNG ẤY

 

Bài đăng trên báo Thanh Niên số đặc biệt 30/4/2025. Báo đặt bài với điều kiện: chỉ viết 1.200 chữ, huhu, khó như/ hơn lên giời.

Tôi lên Pleiku năm 1981 sau khi tốt nghiệp đại học. Năm 1984 thì... lấy vợ. Nhà vợ ở Ayun Pa. Là nhà ở đấy thôi chứ ông tập kết lấy bà ở Hà Đông, về tiếp quản cái nhà máy điện Ayun Pa rồi ở đấy luôn.

Kể để thấy, tôi rất quen với con đường 7, giờ nó mang tên đường 25.

Từ hồi học đại học, những tháng học quân sự chúng tôi đã được nghe các sĩ quan tuyên huấn giảng và kể về chiến dịch đường 7 lịch sử, những là ta với đối phương “lừa” nhau ra sao, “nhử” nhau thế nào, những cuộc hành quân giả rồi hành quân thật. Hành quân giả thì rầm rộ, trống giong cờ mở, vô tuyến gọi tẹt ga, hành quân thật thì bí mật, đi không dấu nấu không khói, tắt toàn bộ vô tuyến, chỉ truyền tin miệng vân vân... Rồi đọc, mà cuốn “cận chiến” nhất của đường 7 là tiểu thuyết “Trong cơn gió lốc” của nhà văn Khuất Quang Thụy.

TÂY NGUYÊN MỘT THUỞ

 

Báo Nông Nghiệp Việt Nam và báo Tài Nguyên môi trường... cưới nhau. Để kỷ niệm ngày về một nhà, đêm tân hôn ấy, họ ra một số đặc biệt. Ê kíp làm báo NNVN cũ ấy, làm số đặc biệt thì thôi rồi, nó xứng danh giai phẩm, mà như trend bây giờ hay nói, số 2 thì ít ai dám nhận số 1. Những dịp này, được họ gọi điện mời viết bài thì dẫu có đang trời long đất lở cũng vất đấy mà cun cút viết cho họ.

Nhà cháu cũng, và bèn. Bài này được đặt và in trong số ấy. 

----------

NHỚ 2 CHUYẾN ĐI LÀM BÁO Ở TÂY NGUYÊN

 

1. Tôi lên Tây Nguyên từ năm 1981 ngay sau khi tốt nghiệp đại học, cũng chả lý tưởng gì to tát, mà là muốn mạo hiểm, đi một chuyến, 3 năm sau về lại Huế, hồi ấy có chính sách đi miền núi 3 năm thì về.

Thế mà rồi, giờ đã 43 năm rồi, thành “thổ công” Tây Nguyên rồi, làm báo, làm thơ cũng từ thuở ấy. Giờ chuyện thì đầy, nhưng nhớ nhất 2 lần đi làm báo... chui.

Ấy là hồi 2001, có cái cuộc lộn xộn ở Tây Nguyên ấy.

ANH KHA, NHÀ THƠ NHẠC SĨ NGUYỄN THỤY KHA

 

TBT báo Nghệ An NK gọi, anh ơi anh à, viết cho em bài chia tay nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha với. Nói thật là không định viết gì, vì sẽ biết rất nhiều người viết, nhưng với NK thì nhà cháu rất nể, nó đối xử với nhà cháu như một CTV hết sức thân thiết dù có khi cả năm nhõn bài, thế nên nó đã gọi thì... không thể từ chối.
Bèn viết. Rồi mail ngay cho nó, nó nhắn lại: em gọi anh là bắt đầu rời HN, giờ chưa tới Vinh anh đã viết xong. He he ý là nó khen mình nhưng mình thì giật mình, khéo mà viết vội, ẩu, ông anh mắng bỏ mẹ.

Và nửa đêm hôm ấy thì báo Nghệ An đăng online. Và, may là, rất nhiều người đọc. Và khen là viết chân tình, xúc động.

Hôm qua mọi người tiễn anh Kha đi, một đám tang rất nhiều VNS tới đưa, và cũng rất nhiều báo viết và đưa tin.

Vĩnh biệt anh Nguyễn Thụy Kha.

--------------------------

CHUYỆN TỪ DU THUYỀN LA MARGUERITE

 Nhà cháu khai thật, rất ngu về tài chính. Có khi cầm tờ 500 mà loay hoay mãi không biết thối như thế nào, nhưng về cơ bản thì lại, chỉ huy tài chính lại được he he. Thì bác Tố Hữu tưởng lơ mơ thế nhưng còn làm được tới phó thủ tướng thường trực chính phủ mà? Nhà cháu chỉ huy tài chính trong nhà chẳng hạn, là... chả chỉ huy gì, cứ hỏi vợ, từ ăn sáng tới... mua xe, làm nhà, thế mà rồi cũng... nên người.

Chắc vì thấy thế nên năm nào cũng được vài tạp chí, báo chuyên kinh tế đặt bài. Năm nay tạp chí Đầu tư Tài chính tết làm với chủ đề "kinh tế hướng biển" (Nói thêm nhà cháu rất thích các tờ báo, tạp chí tết làm theo chủ đề, nó ra một giai phẩm  xuân), thông qua nhà thơ, nhà báo Nguyễn Thành Phong lại vẫn đặt nhà cháu 1 bài. Đang định viết chuyện nhà thơ đầu tư như thế nào để làm nhà mua xe thì vụt nhớ 2 chuyến đi du thuyền năm rồi, thế là tán, hihi.

Cũng nói thật, nhìn thấy tên mình ở bìa bên cạnh các tên tuổi lẫy lừng về kinh tế ngại quá đi mất, hihi.

Là bài nhà cháu trên Tạp chí Đầu tư tài chính tết Ất Tỵ ạ.

NINH BÌNH, NƠI MƠ ƯỚC ĐẾN MONG ƯỚC VỀ...

 Một hôm nhận tin nhắn, giới thiệu là Quang, TBT báo Ninh Bình, bảo anh ơi anh viết nhiều cho các báo quê và gần quê, những là Huế, Thanh Hóa, Gia Lai, Nghệ An..., nhưng cái quê ngoại vĩ đại thế mà chả thấy anh ỏ ê gì? Giật mình ờ nhỉ, anh xin lỗi. Thồi giờ em sai bảo gì anh xin nghe. Thế là căm cụi viết liên tục mấy bài. Rồi một hôm lại nhắn: Anh ơi, anh viết cho em bài về... kỷ nguyên mới nhé, Ninh Bình với kỷ nguyên mới hay tương tự thế. Ôi em ơi, món ấy anh kém lắm. Thì anh cứ thử xem, như thế, như thế, he he ngon như uống Macallant nhé. Thế là viết, rồi mail. Mấy hôm sau lại tin nhắn: Anh ơi bài hay lắm (biết ngay nó nịnh mình chứ viết về món này mà hay được may chỉ ông Thép Mới, nhưng chắc là hợp chủ đề), in số thường nó... phí đi, em để in tết nhé. Ôi giời thế thì còn gì bằng, vừa được in đẹp vừa NB sóng sánh, thì bèn, nó đây ạ, rất là thời đại và kỷ nguyên mới ạ. À, tết có tới 2 bài liên quan kỷ nguyên mới, bài báo Nghệ An nữa, "Hành trang ví, giặm" đã đăng trên này rồi ạ. Té ra nhà cháu cũng có khả năng kỷ nguyên mới phết hihi, có chi mô nơ?

KÝ ỨC NẮNG

 

Lớp tôi, Văn K1 Đại học Tổng hợp Huế, vừa có  cuộc họp mặt tại Huế nhân 43 năm ra trường. Có một cuộc chúng tôi tổ chức ở Đầm Chuồn.

Hồi tôi còn ở Huế, Đầm Chuồn chưa tiếng tăm gì, nó cứ mênh mông thế, cứ hoang phế thế, lặng lẽ im lìm thế. Những ngư dân suốt ngày lặn ngụp nò sáo giữa mênh mông vắng lặng. Giờ thành nơi du lịch nổi tiếng, thành cái địa danh hay được nhắc đến, không chỉ của dân du lịch nơi khác đến, mà cả ngay người ở Huế, nếu có lúc nào đấy ai bâng quơ: Chiều nay đi đâu nhỉ? Giữa hàng chục địa chỉ được nhắc, thể nào cũng có Đầm Chuồn.

HÀNH TRANG VÍ, GIẶM

 

Thì ví dụ như thơ, Nghệ An rất đông thi sĩ, và cả nước cũng rất nhiều thi sĩ viết về xứ Nghệ, nhưng thành công thật sự, có những thi phẩm để đời, nếu căn ke ra thì cũng... không nhiều lắm. Có thể kể ngay tới Hoàng Trần Cương, Trần Mạnh Hảo, Lê Huy Mậu và mươi bác nữa. Nhưng những câu thơ về sông Lam thế này thì tôi cho là bất tử: “Miền Trung mỏng và sắc như cật nứa/Chuốt ruột mình thành dải lụa sông Lam.../Miền Trung/Câu ví dặm nằm nghiêng/Trên nắng và dưới cát/Đến câu hát cũng hai lần sàng lại/Sao lọt tai rồi vẫn day dứt quanh năm” (Miền Trung, Hoàng Trần Cương), hoặc như: “Sông bổ đôi Nghệ Tĩnh/Sông nằm hóa lục bát Nguyễn Du/Sông đứng thành Hồng Lĩnh/Sông đi thành ví, giặm trời xanh” (Sông Lam, Trần Mạnh Hảo)...

VÂN VI VỚI BẠN VĂN QUẢNG NGÃI NHÂN ĐƯỢC ĐÃI BÁNH XÈO

 Ông nhà thơ Phạm Đương gọi: Nguyễn Đăng Vũ nhờ em mần số tạp chí Sông Trà tết. Ổng nhờ em thì em nhờ... anh, viết cho một bài thật vui, thật tếu, thật hiện thực phê phán nhân em đãi anh bữa bánh xèo hoành tráng mà anh viết trên phây hàng ngàn người lai mà em không biết anh chê hay khen á.

Bố khỉ, nó mời mình bữa bánh xèo thay ăn chiều, 3 thằng, toàn thứ cũng này nọ và ra gì cả mà hết hẳn tờ 5 trăm còn được thối mà giờ lại còn... đòi nợ. Thôi thì, đã trót thì bèn, chứ chả lẽ móc ra được trả chúng hắn...

BẠN VĂN VỚI ẨM THỰC TÂY NGUYÊN

 Trưa, mở cửa, một chồng báo tết, tờ nào tờ nấy sáng choang. Báo mà đã tới tay tác giả bằng đường bưu điện thì tức là, đương nhiên là, hẳn nhiên là, đã bán hết. Vậy thì ta post thôi, có chi mô nơ?

MỘT LẦN VỀ LÀNG HỌA SĨ XU MAN ĂN TẾT

 

Nhớ, năm thứ 2 lên Gia Lai làm việc, gần tết, họa sĩ Xu Man từ làng lên cơ quan lĩnh chế độ, tôi giúp ông cột đầy một xe đạp, đủ thứ bà Zằn trên cái xe tòng tọc, được cột thêm mấy thanh tre cho nó chắc chắn. Xong xuôi ông xoa tay, thay vì chào nhau ông cười móm mém: Tết này Hùng về làng ăn tết với chú.

Rồi ông đạp xe đi.