Chùm thơ đăng báo Văn Nghệ số 48 ra ngày 26/11/2022:

 LẠI THÁNG MƯỜI

lại tháng mười

trời vắt mảng xanh ngoài ô cửa

dẫu miền Trung bão vẫn dập dình

MỘT THỜI RỰC RỠ PANO- Gia Lai muôn mặt

 

          Hôm qua đi dự đám cưới con một anh nguyên là cán bộ công ty Điện Ảnh Gia Lai, ngồi cùng bàn với anh Tùng, họa sĩ một thời chuyên vẽ pa nô, áp phích quảng cáo ở các rạp phim. Ùa về một thuở với cảnh nhộn nhịp ở các rạp phim nhờ... biển quảng cáo.

          Không biết rồi nó tự hết từ khi nào, nhưng trước đấy, thời bao cấp ấy, thời mà mỗi bộ phim mới ra là dân tình chen nhau bẹp ruột để mua vé ấy, thì việc quảng cáo vô cùng quan trọng.

CÀ XỨ NGHỆ ONLINE

 

          Hôm rồi lướt mạng, thấy quảng cáo “cà teo xứ Nghệ”, lần lữa một lúc rồi tôi bấm đặt 2 hũ (để tặng cho lão bạn dân Nghệ xịn 1 hũ). Nói lần lữa vì 2 nhẽ, một là vợ tôi, (người mà cùng với các bà vợ khác được thế gian gọi là nóc nhà ấy) không thích mua thực phẩm trên mạng, bởi các bà luôn rỉ tai nhau rằng mua thực phẩm trên mạng là dại, là mua đồ ôi thiu, là không kiểm tra được an toàn thực phẩm vân vân. Và nữa, cái nóc nhà nhà tôi ấy cũng quan niệm, mấy thứ muối mặn ấy ăn có hại, nhiều độc tố vân vân. Nhưng tôi, dẫu... nền nhà, thi thoảng cũng cứ quyết vượt nóc phát, và thế là chỉ mấy hôm sau, 2 hũ cà teo xứ Nghệ được ship tới nhà.

SA VE, SÚT ĐAO, GUỘC, EN TƠ, CHÂN ĐẤT VÀ PHÒNG LẠNH HE HE... Gia lai cà kê

 MÁY TÍNH ĐỜI ĐẦU...

          Hôm rồi, gặp PGS TS Nguyễn Mậu Hân, nguyên sinh viên Toán K1 Đại học Tổng hợp Huế (tôi K1 Văn, cùng khóa), nguyên trưởng khoa Công nghệ Thông tin Đại học khoa học Huế, lên Pleiku hướng dẫn học viên Cao học, tôi nhắc lại cái thời học cùng ở Morin, khi lên giảng đường, dân Văn cầm mấy cuốn sách còn dân toán vác cả bó giấy đi học. Thời ấy cái máy tính to như cái... giường, đặt lù lù trong phòng, sinh viên đi học thay nhau ôm giấy lên cho nó... nhai.

TỪ PHÂY...

 NHÀ VĂN "TRẺ" ĐÀO TUẤN ẢNH VÀ CUỐN SÁCH ĐẦU TAY Ở TUỔI 72

Và qua cuốn sách này, tôi mới thêm một lần, thấy công dụng của facebook. Với người viết vì nghề, facebook chính là nơi để luyện nghề. Nó nuôi cảm xúc, cung cấp thông tin, là lực đẩy, nơi bắt mình phải chịu khó, phải quyết tâm không bỏ cuộc... và từ đấy, có thành quả, mà trường hợp nhà nghiên cứu lão thành, “nhà văn trẻ” Đào Tuấn Ảnh là một minh chứng.

-----------

CỨ MỘT VÒNG LÀ MỘT KILOMET... (Gia Lai cà kê)

 

Tôi đang ở xa Pleiku, giờ chỉ là xa ngắn ngày, chứ năm ngoái, tôi xa Pleiku cả năm. Về hưu, thú nhất là tự chủ thời gian, được đi. Ấy nhưng nói thế, mà vẫn bị cái thời gian nó câu thúc, lúc nào cũng cảm thấy... thiếu nó. Nên lúc nào cũng như vội, dù chả biết vội để làm gì, và có vội thật không?

Hình như cái sự thiếu, sự vội ấy là do... nhớ.

Với Pleiku, đi xa, tôi nhớ mấy quán ăn sáng, quán cà phê, và cái... quảng trường.

TẢN MẠN... CHÁO

         Lại giờ chỗ nào cũng biển cháo lươn Vinh, mà không biết cái làm nên thương hiệu Vinh là con lươn. Và lươn Vinh (và loanh quanh Vinh) giờ không đủ cung cấp cho các quán cháo tại Vinh, nên ăn cháo lươn tại Vinh mà cũng chưa chắc Vinh là thế... Dẫu thế thì các hàng cháo lươn đề biển “Lươn Vinh” vẫn nườm nượp khách mỗi sáng ở hầu như các tỉnh thành trên cả nước.

----------

NGÀY XƯA, NƯỚC- Gia Lai cà kê...

 

          Bây giờ, nước sinh hoạt hầu như tràn trề, chuyện cứ mở romine là có nước nó như là sự đương nhiên. Nhưng một thời, nó khác.

          Nhớ lại thời ấy mà rùng mình. Nhưng một thế hệ người dân Pleiku đã hồn nhiên sống và vượt qua.

LÔ PHÔN THƯƠNG NHỚ... Gia Lai cà kê...

          Mấy hôm nay dân  tình xôn xao với sự kiện điện thoại Pro Max 14 chuẩn bị xuất hiện. Tôi lướt thử giá xong thì... choáng.

          Nhưng có một thời, mắc được cái điện thoại bàn, có khi cũng, thậm chí oai hơn, có điện thoại Pro Max bây giờ.

          Không phải là “có điều kiện” như bây giờ nói, mà phải rất có điều kiện thì mới có ý định lắp một “con” điện thoại trong nhà.

          Nhà tôi không “có điều kiện” nhưng có một ông anh “có điều kiện” bảo mày mắc điện thoại tao cho 1/3 chi phí.

KRÔNG PA MỘT THUỞ - Gia Lai cà kê

 

          Nhà báo Trần Hiếu vừa có một phóng sự trên báo Thanh Niên về bò ở vùng nắng Krông Pa. Đọc xong nhớ bao chuyện ngổn ngang về cái xứ một thời chảo lửa ấy.

          Hồi chưa chia tỉnh, 2 huyện xa nhất của Gia Lai Kon Tum là Đăk Glei về phía Bắc và Krông Pa về phía Nam. Đăk Glei thì 3 năm sau khi lên Pleiku tôi đã lên, còn Krông Pa thì phải... 5 năm sau nữa.

NGÀY ĐẦU CAO SU TRÊN ĐẤT GIA LAI- Gia Lai cà kê

          Đâu như năm 1985, chúng tôi mấy đứa đi Ayun Pa về, bằng xe máy, 2 cái cup Cánh én chở 4. Chiều thâm thẫm, qua thị trấn huyện Chư Sê một đoạn thì trời mưa, mưa tối mặt tối mũi không thể chạy tiếp được. Thấy bên đường có mấy cái nhà ván lợp tôn, chúng tôi tấp vào trú nhờ.

          Một nhóm anh em đang ngồi xúm xít quanh một cái bàn. Nghe chúng tôi ngỏ ý xin trú mưa, người ngồi giữa bàn đứng dậy rất lịch sự mời chúng tôi vào nhà.

CHẾT CƯỜI CHUYỆN ĐIỆN MỘT THỜI- GIA LAI CÀ KÊ

          Hồi ấy ở ngành điện, “to” nhất là bộ phận đường dây. Có lần Đài phát thanh (hồi ấy chưa có truyền hình) họp tổng kết năm, anh Xuân Phát, trưởng phòng biên tập làm MC, lên “tuyên bố lý do”: Được sự cho phép của Tỉnh ủy, ủy ban tỉnh, sự đồng ý của Ty Tài chính và... điện lực, hôm nay đài tổ chức hội nghị... Cả hội trường phì cười và vỗ tay.

TOLIDI- GIA LAI CÀ KÊ

 

          Nó là viết tắt kiểu cho sang rằng biết ngoại ngữ 3 chữ thịnh hành một thời: Tô ly điếu.

          Khoảng những năm 80 của thế kỷ trước, tô ly điếu là ước mơ, là khát vọng để phấn đấu của một bộ phận dân cư Pleiku...

          Tô là tô phở, ly là ly cà phê và điếu là điếu thuốc. Thời ấy thuốc Capstan là oách nhất, chỉ dám kêu một điếu, và một điếu là đã rất hân hoan hoành tráng rồi.

KÝ ỨC NHƯ VỪA HÔM QUA... GIA LAI CÀ KÊ

          Cả ban lãnh đạo UB tỉnh Gia Lai vừa bị kỷ luật, chủ tịch bị cách chức. Trước đấy tới mấy ủy viên Ban thường vụ và ban chấp hành tỉnh ủy bị gọi tên, có người bị truy tố. Chưa bao giờ thấy cái nơi mình gắn bó gần nửa thế kỷ nó bi đát thế. Ơ thế mà lại cứ yêu nó dẫu có thể ra đi bất cứ lúc nào, chả phải bây giờ hưu mới thế, mà ngay khi đang làm, về nơi thuận lợi hơn, chức to hơn... nhưng rồi đã vẫn ở lại, để rồi, giờ ngồi gặm ký ức. Nhưng cũng may, ký ức bán được, nhặt tiền lẻ uống cà phê, đổ xăng đi ăn sáng hihi...

-------------

PLEIKU- CHIỀU NHƯ VỪA BONG VỎ

 

         Thì ra đã có một Văn Công Hùng như thế, lãng tử và mau nước mắt. Mươi năm nay anh tìm đến người khốn khó để tìm cách chia sẻ. Trang Web và Face của anh luôn có sự đồng hành và cộng sự của nhiều người trong những chuyến đi này. Mỗi người góp một ít và chia sẻ tình yêu thương với những số phận khốn khó. Thơ anh những năm gần đây đã gắn kết với cộng đồng nhiều hơn, thể hiện tính công dân sâu sắc. Đó là trách nhiệm và lương tâm của nhà thơ trước thời cuộc và thân phận ẩn khuất con người. Thơ anh đã cất tiếng khóc cho núi rừng: “Những vệt dao chém những cánh rừng khô/ Những đôi mắt buồn những ngày u lặng/ Con sói tru đêm con nai lẻ bạn/ Vệt khói vờn đỉnh Konkakinh” (Ngơ ngác Tây Nguyên-2019). Chìm ngập cảm xúc trong mùa dịch bệnh nhà thơ cũng không ngừng cơn đau tim và lau nước mắt trước may rủi đời người. Anh xúc động viết: “Có lời ru thắt ruột/ Ngấn nhựa tần ngần trên cây/ Mặt đường muối xát/ Ai đặt chân ai đặt lối mòn” (Hướng-2021). Hoặc có những câu thơ thật nao lòng khi ngày tết đến: “Hai tám Tết khẩu trang kín mặt/…Hai tám Tết những con gà sặc nước/ Bánh chưng tần ngần xanh như mây bay” (Hai tám Tết).

--------

TRONG KÝ ỨC TÌM VỀ

 

          Ngọn lửa cứ rê mãi về phía gió. Nó đang hứng gió. Cũng chả hẳn là lửa, mà chỉ là những ngún khói, làn khói mỏng tang, mỏng hơn cả sợi tóc đương như vô tình vướng vào má cô gái cúi xuống lật những trái bắp nướng. Khói than thơm và ấm. Những bàn tay xòe ra, những tiếng xuýt xoa nhè nhẹ.

          Mà gió cứ cơ chừng như muốn níu mãi cái không khí ấy. Mà cũng chả phải không khí, nó là cái day dứt giữa những lởm khởm nhấp nhô chả ăn nhập. Thì đêm, thì đường, bụi, gió, bếp lửa và những con người... có cái gì ăn nhập với nhau đâu? Nhưng nó lại là ký ức Pleiku một thuở...

TỔ QUỐC TỪ... MẸ TÔI

 

          Hồi nhỏ, đi học phổ thông, tôi thuộc lòng nhiều đoạn trong lý lịch của... mẹ tôi. Hồi ấy hay phải khai lý lịch lắm, người lớn khai đã đành, học sinh phổ thông bé tí cũng phải khai, có nhiều mục giờ đã bỏ, như khai 5 (hoặc 10) người bạn thân nhất. Mục này với học sinh phổ thông thì mỗi năm mỗi khác, và tới giờ, tôi hoàn toàn không nhớ tên những người “bạn thân nhất” một thời của tôi là ai nữa. Hay phần bố mẹ phải ghi rất rõ thành phần gia đình tới tận ông bà, cô dì chú bác. Mẹ tôi luôn khai nhấn mạnh từ cái mốc “Năm 1945 tham gia cướp chính quyền tại xã”. Sau này tôi đoán, chắc hồi ấy, cả làng sẽ kéo lên đình làng “cướp chính quyền”, ai có gì cầm nấy, đa phần là liềm, cuốc... năm ấy 2 triệu người chết đói.

SÔNG LAM CONG

 

          Hè năm 1976, mấy tháng sau khi thống nhất đất nước, tôi, cậu bé vừa tốt nghiệp cấp 3 ở Thanh Hóa được ba cho về quê, ở Huế. Sự kiện ấy lớn không chỉ với tôi mà với cả gia đình tôi.

          Tàu Thanh Hóa - Vinh xong thì chuyển sang ô tô sau khi đã nằm ở bến xe Vinh tới mấy ngày để mua vé xe liên vận Vinh - Huế.

          Sông Lam hiện ra trước mắt tôi khi tất cả hành khách được yêu cầu xuống xe để đi bộ qua cầu phao dưới sự kiểm soát của nhân viên cầu phao, cảnh sát giao thông và cả kiểm soát quân sự.

NGÀNH Y, SAO THẾ?

 

          Nhà tôi có tới 3 người làm ngành y, là vợ, con gái và con rể, nên tôi thấu hiểu sự vất vả của các y bác sĩ và cán bộ ngành y từ chính những người thân trong gia đình.

          Vợ tôi là dân y tế dự phòng từ khi ra trường tới lúc về hưu, và chính tôi, người ngoài ngành y nhưng từ lâu đã thấy được sự bất cập, sự “một chân” của ngành y một thời. Nó không chỉ là của ngành y, mà cả từ ý thức người dân, là chỉ khi nào đau ốm mới vào bệnh viện điều trị, và luôn muốn được bác sĩ “điều trị liều cao” để mau khỏi bệnh. Một chân tức là chỉ chân điều trị được quan tâm, chú trọng, chân y tế dự phòng bị coi nhẹ.

HUYỀN BÍ TƯỢNG MỒ TÂY NGUYÊN KỲ CUỐI: “NGÀY MAI” CỦA TƯỢNG MỒ/ NHÀ MỒ.

 

          Thế tóm lại, tượng mồ ấy, nó sẽ  như thế nào, “tồn tại hay không tồn tại”?

          Rõ ràng đã có những sự thay đổi rất nhiều trong đời sống và cả cách nghĩ, tư duy giữa “ngày xưa” và hôm nay, giữa hiện đại và truyền thống.

          Và đấy là tất yếu của đời sống, một đời sống phát triển bình thường, huống gì chúng ta đang phát triển từ “nóng” tới “rất nóng”.