Thứ Tư, 15 tháng 3, 2023

VỀ MỘT NGÔI NHÀ LỊCH SỬ Ở PLEIKU

 

          Tháng trước, tôi nhận được điện thoại của chị Võ Hạnh Phúc, con gái đại tướng Võ Nguyên Giáp, rằng là cháu Ngọc Anh con chị, tức cháu ngoại đại tướng, đang ở Pleiku, và cháu muốn tới thăm nơi ông ngoại từng dừng chân khi đi thị sát chiến trường miền Nam năm 1946. Dẫu đang bận vài việc, nhưng tôi đã gác lại hết, lái xe tới nhà khách quân đoàn 3 đón cháu, và chở cháu tới 2 nơi theo yêu cầu của cháu là ngôi nhà đại tướng từng nghỉ và quảng trường, nơi có cục đá khắc thư cụ Hồ gửi đại hội các dân tộc thiểu số miền Nam, cũng năm 1946.

Thứ Hai, 6 tháng 3, 2023

GẶP LẠI CHỊ HỒNG “BÌNH DỊ” Ở GIA LAI

 

          Tuần trước tôi ra sân bay Nội Bài bay về Gia Lai. Tới giờ ra cửa, đứng dậy thì thấy ngay ghế phía sau trong phòng chờ là 2 bà chị, chị Phạm Thị Hà, vợ chú Sanh, thủ trưởng cũ của tôi, và nhà thơ Nguyễn Thị Hồng, tác giả 2 bài thơ “Bình dị” và “Lời tượng nhà mồ” nổi tiếng. Chị Hà bảo: Chị nhắn tin cho em mà chưa thấy trả lời, là chị Hồng rất muốn vào lại Gia Lai thăm lại nơi mấy chục năm trước chị tới...

          Vụt trong tôi một ngày mùa khô năm 1983.

Chủ Nhật, 19 tháng 2, 2023

LÊN MĂNG ĐEN NHỚ NGỌC TƯỜNG (Bản full)

 

          Tôi vừa lên Măng Đen theo lời mời của mấy đồng nghiệp từ Đà Nẵng. Và trong cuộc chiêu đãi đậm chất bản sắc Tây Nguyên với lửa, xoang, chiêng và hát, một cô giáo Măng Đen hát bài “Măng Đen ca”: Tình ca Măng Đen.

          Và, tôi vụt nghĩ tới cái tứ, “lên Măng Đen nhớ Ngọc Tường”, dẫu mới cà phê với anh ở Pleiku.

Thứ Hai, 13 tháng 2, 2023

NHỮNG CHUYẾN BAY KHÔNG MANG BOM... (Bản full).

 

          Từ trước năm 1975, Cù Hanh đã là sân bay lớn ở phía Nam. Bạn tôi kể đã có những chuyến bay chở khách thường xuyên về Huế và ngược lại. Và từng có một chuyến như thế từ Huế bay lên bị tai nạn, nhà bạn có người bay trong chuyến ấy.

          Lại một bạn nữa kể, đã từng “bay nhờ” máy bay quân sự từ Kon Tum xuống phi trường Cù Hanh. Mà ngày xưa ấy, hình như Pleiku không chỉ có sân bay Cù Hanh, mà còn sân bay quân sự nữa, ở mạn đường Lê Duẩn bây giờ. Anh Nguyễn Quang Hiền, một “chuyên gia lưu trữ” giải thích tại sao cái sân bay quân sự có tên Area lại đổi thành Holloway, là bởi viên phi công người Mỹ có tên như thế thuộc cơ số lính bay đóng ở sân bay Area, bị tử nạn, nên lấy tên ông ta đặt lại. Trước đó năm 1965, quân giải phóng pháo kích vào sân bay này làm 7 phi công Mỹ tử nạn. Hồi mới lên tôi hay nghe sân bay Holloway mà chả thấy đâu, thấy chỗ ấy chỉ có cái trường học. Máy bay C130 thường chở lính và người nhà của lính từ Kon Tum xuống Pleiku nên chuyện đi nhờ máy bay quân sự có thể là từ đây.

Thứ Sáu, 10 tháng 2, 2023

NGÀN XƯA BẾP

 

          Mấy chục năm sống ở Gia Lai, tôi có may mắn chứng kiến nhiều cuộc khai quật di chỉ khảo cổ, mà sự kiện gây chấn động giới khảo cổ thế giới nhất là việc phát hiện về sự xuất hiện loài người tối cổ ở Rộc Tưng, thị xã An Khê, Gia Lai cách đây gần chục năm, đã khiến thế giới phải xem xét lại bản đồ sự xuất hiện loài người. Nơi đây, khi khai quật, các nhà khoa học của Nga và Việt đã phát hiện, gần một triệu năm trước từng có người tối cổ trú ngụ, sinh sống. Một tiến sĩ sử học chỉ cho tôi cái hố thám sát có những cục đá xếp lô nhô: Bếp người xưa đấy.

Thứ Ba, 7 tháng 2, 2023

NHỮNG CON ĐƯỜNG NGANG DỌC TÂY NGUYÊN

           Bốn mươi mốt năm ở Pleiku, tôi đã đi hầu hết các con đường, kiểu đường dọc Tây Nguyên và từ Tây Nguyên tỏa xuống đồng bằng.

          Phải nói ngay rằng, chả cứ Tây Nguyên, mà bất cứ đâu, giao thông luôn là vấn đề hết sức quan trọng, nếu không muốn nói là sống còn, để phát triển. Từ 1975 tới nay, giao thông Tây Nguyên đã có rất nhiều thay đổi, nhiều con đường mới được mở, nhưng cũng có những thụt lùi, ví dụ từng có đường sắt từ Phan Rang Tháp Chàm lên Đà Lạt giờ đã bỏ, cái ga xe lửa Đà Lạt giờ là điểm du lịch để khách tới check in, ví dụ như đường 19 nối đường 1 với Pleiku, từng là 1 trong 2 con đường đẹp và tốt nhất miền Nam thời trước 1975 (Đường kia là đoạn Đông Hà - Huế). Con đường 19 nối từ cầu Bà Gi (Bình Định) tới cửa khẩu biên giới Đức Cơ của Gia Lai, đoạn cầu Bà Gi - Pleiku khoảng 160 km là đoạn đường cực tốt, xe chạy êm ru không một gợn sóng, không một nhấp nhô, mà qua 2 con đèo nổi tiếng hiểm trở là An Khê và Mang Yang, nghe nói thi công từ cuối những năm 60 của thế kỷ trước, 20 năm sau hòa bình nó vẫn rất tốt, nhưng giờ nó đang như mặt sao hỏa sau khi bao nhiêu rừng Tây Nguyên theo đường này xuống cảng Quy Nhơn. Mới nhất, dù có một đơn vị BOT tráng nhựa thu tiền nhưng đường vẫn như ruộng, tới mức cơ quan quản lý phải ra tối hậu thư...

Thứ Sáu, 3 tháng 2, 2023

TRONG NỖ LỰC TRAO TRUYỀN GÌN GIỮ

 

          Kinh tế càng phát triển, xã hội càng văn minh, hiện đại thì văn hóa truyền thống càng có nguy cơ mai một, đấy gần như là quy luật. Tất nhiên có quy luật thuận và quy luật nghịch, hay nói đúng là có quy luật văn hóa và quy luật phản văn hóa. Vấn đề là, chúng ta đã làm gì để những quy luật ấy nó... hợp quy luật.

          Tây Nguyên cũng đang phát triển, thậm chí là phát triển... nóng, phố xá mọc lên, rừng lùi dần, tiện nghi lên ngôi cũng đồng nghĩa là những gì bản sắc sẽ mai một. Người ta có thể đốt những bếp lửa suốt ngày đêm trong nhà sàn tranh tre nứa lá, nhưng giờ nhà xây, điều ấy là không thể. Không thể giữ bếp trên nền nhà gạch, nhà gạch men bóng loáng, nhà hộp kín mít, huống gì bây giờ mấy gia đình còn nấu củi, chí ít cũng đã những bếp ga, bếp điện. Với nữa, rừng cũng hết rồi, còn củi đâu nữa mà dám phừng phừng suốt đêm ngày như thế.

Thứ Ba, 31 tháng 1, 2023

TỪ NHỮNG GÓC PHỐ PLEIKU...

 

          Vẫn nhớ mồn một cái cảm giác những ngày cuối năm 1981, sau 3 ngày vừa đi, ngủ nhà trọ, vừa xếp hàng mua vé, chàng sinh viên Ngữ văn vừa tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Huế, là tôi, đặt chân xuống bến xe Pleiku.

          Khi ấy bến xe là một khu đầy thông cổ thụ. Những cái quán lè tè phục vụ khách đi xe. Những cái xe khách cũ kỹ đậu ngổn ngang dưới các tán thông. Không ai có thể hình dung cái bến xe ngày ấy giờ là khách sạn Hoàng Anh Gia Lai toàn đón khách sang.

           Huế cũng có thông, những đồi thông rất nổi tiếng, nhưng nó ở ngoại ô.

Thứ Bảy, 28 tháng 1, 2023

ÂY TI EM CỘT ĐIỆN

 Bài trên tạp chí Đầu tư Tài chính xuân 2023

          Tôi vừa phải lên facebook cầu cứu.

          Ấy là tự nhiên có một số điện thoại gọi tôi... đòi nợ.

          Mà cách gọi đòi rất hỗn láo, tôi càng chứng minh mình không phải là con nợ, bên kia lại càng cột tôi vào, nói tôi cố tình trốn nợ, sẽ gửi công văn giấy tờ các cái tới những chỗ liên quan.

          Rồi Zalo của tôi bị đổ vào hàng loạt bản chụp từ giấy nhận nợ tới giấy đòi nợ tới công văn gửi các nơi.

          Ảnh đại diện là một cô gái rất xinh, tới mức tôi phải tự hỏi: Tại sao cô gái xinh thế lại có thể thốt lên những lời như thế lúc gọi cho tôi đòi nợ.

Thứ Năm, 26 tháng 1, 2023

MỘT VIỄN CẢNH ĐẸP

 


          Cách đây lâu lâu, tôi nghe phong thanh người ta có ý định làm đường sắt lên Tây Nguyên, đâu như điểm đầu từ Tuy Hòa, lên Krông Pa của tỉnh Gia Lai, rồi từ đấy sẽ nhập vào đường sắt chạy dọc Tây Nguyên, song song với đường sắt đồng bằng. Tức cái đường Tuy Hòa - Krông Pa ấy là trục nối, nó tương tự như đường sắt Tháp Chàm- Đà Lạt hồi nào.

          Và tôi luôn ao ước, sẽ có ngày tàu lửa chạy trên Tây Nguyên, mở ra một hướng vận chuyển mới, vừa rẻ vừa nhiều vừa tiện, nhất là ở phong trào làm du lịch hiện nay.

Thứ Ba, 24 tháng 1, 2023

KHÚC KHUỶU MIỀN TRUNG

 

          Cuối năm thứ nhất đại học, chúng tôi được học môn “Dẫn luận ngôn ngữ”, với thầy Nguyễn Phan Cảnh, con trai danh họa Nguyễn Phan Chánh, một người Hà Tĩnh, là một chuyên gia ngôn ngữ nổi tiếng thời ấy. Trường Đại học Tổng hợp Huế ở miền Trung, các bạn trong lớp đa phần là dân miền Trung, thế mà đứa nào đứa nấy mắt tròn mắt dẹt im phắc căng tai ra nghe thầy giảng phần “Ngôn ngữ thơ”,  đọc và bình bài thơ “Lý ngựa ô ở hai vùng đất” của nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh, cũng một người Hà Tĩnh.

Thứ Bảy, 21 tháng 1, 2023

NGỒI PLEIKU NHỚ TẾT BẮC...

 

          Như nhiều gia đình Việt ở nửa cuối thế kỷ trước, tôi có một lý lịch khá đa dạng: Sinh ở Thanh Hóa và học hết cấp 3 ở đấy, nhưng quê mẹ lại ở Ninh Bình, ba quê ở Huế, học đại học ở Huế và giờ đương sống ở Pleiku. Tức là tôi có gần hai mươi năm sống trên đất bắc, đón xuân ở miền Bắc, ăn tết miền Bắc. Mà những cái năm đầu đời ấy, nó để lại ấn tượng rất sâu đậm trong đời người, nó khiến cho, lúc nào và ở đâu, cũng muốn ngoái đầu nhìn lại.

          Thế nên, cứ tết là nhớ rét.

Thứ Tư, 18 tháng 1, 2023

HAI CÂU CHUYỆN VỀ ĐẤT

 

          2 tháng trước, một tin khiến không chỉ gia đình và bản thân tử tù Đặng Văn Hiến ở Đăk Nông vui mừng, mà rất nhiều người không liên quan gì tới Hiến cũng hết sức vui mừng là chủ tịch nước đã quyết định ân giảm mức án cho Đặng Văn Hiến từ tử hình xuống tù chung thân. Tức là cơ hội sống và trở về nhà của kẻ đã từng bắn chết 3 người và khiến 13 người khác bị thương đã được mở ra.

          Nó là một vụ án liên quan tới... đất.

Thứ Hai, 16 tháng 1, 2023

NHỮNG CÁI TẾT ẤU THƠ Ở XỨ THANH

          Hồi ấy nhà tôi đang ở khu tập thể công đoàn tỉnh (tên hồi ấy, giờ là liên đoàn lao động) ở chỗ phố chợ Vườn hoa Thị xã Thanh Hóa thì mẹ tôi được phân công đi mở nhà máy Diêm 3-4, lấy ngày trận đánh của Hải Quân ta với không quân Mỹ ở Hàm Rồng, Thanh Hóa làm tên nhà máy.

          Một số cán bộ, công nhân của nhà máy Diêm Cầu Đuống vào làm hạt nhân, còn lại là tuyển công nhân tại chỗ, mẹ tôi là phó giám đốc, một bác người Huế tập kết, từ nhà máy Diêm Cầu Đuống vào làm giám đốc.

Chủ Nhật, 15 tháng 1, 2023

NHÂN GẶP NỒI BÁNH CHƯNG TRÊN PHỐ (bản full)- Gialai cà kê

 Bài báo cuối cùng của năm âm lịch Nhâm Dần 2022

          Sáng ngồi cà phê với mấy cặp vợ chồng hưu, lao xao chuyện, rồi quay về chuyện chuẩn bị tết thời bao cấp.

          Một người kể: hơn hai chục năm trước, giờ này là đang tất bật mượn khuôn làm bánh thuẫn. Mà cũng không dễ mượn, phải đăng ký, các khu tập thể luân phiên nhau đổ.

          Giờ bánh thuẫn, bánh in, mứt các loại tự làm... thành của hiếm.

Thứ Sáu, 13 tháng 1, 2023

MÙA XUÂN HOA CỎ...

 

          Tết rồi, mùa khô ràn rạt gió và nắng. Mùa này Tây Nguyên có thể ứng vào câu thơ Nguyễn Trãi từ xưa “hoa thường hay héo cỏ thường tươi”. Một thời mùa này, Tây Nguyên nói chung, Gia Lai nói riêng, chỉ có mịt mù bụi đỏ, đỏ từ lá cây, nếu loại cây ấy còn lá, tới nhà cửa, người ngợm. Bụi và khô, và bỏng rát vì... lạnh. Mùa này lạ lắm, nắng ong óng vàng và lạnh quắt tai, thứ lạnh khô rất hiếm, đặc trưng Tây Nguyên.

          Thời ấy nói tới hoa là điều xa xỉ. Có miếng đất trống nào người ta tận dụng bằng hết để trồng rau lang với su su nuôi lợn và nuôi... người...

Thứ Ba, 10 tháng 1, 2023

HUẾ BÂY CHỪ

 

          Hồi tôi còn ở Huế, nhớ, để xây trụ sở Ty Kế hoạch đối diện cái cửa hàng Bách hóa tổng hợp thời ấy, người ta phải nhấc lên đặt xuống mãi, vì sợ nó phá vỡ kiến trúc bình lặng và mềm mại của Huế, mà cái thiết kế trụ sở ấy cũng chả to lớn gì?

          Rồi một lần, về Huế lúc mờ sáng, từ phía An Cựu vào, tự nhiên thấy một vút cao như lưỡi lam trên bầu trời Huế đương đầy sao. Thì ra đấy là tòa nhà Vincom mới xây xong. Và phục, làm sao mà nó có thể mảnh đến thế, thanh thoát thế, dẫu cao vút lừng lững, dẫu vào trong ruột để ăn sáng theo lời hẹn của anh bạn, nó mênh mông như mọi tòa tháp.

Thứ Bảy, 7 tháng 1, 2023

LẦN ĐẦU GẶP BÁC NÚP (bản Full)- Gia Lai cà kê

 


          Ba ngày sau khi lên Gia Lai- Kon Tum nhận công tác, tôi được gặp bác Núp.

          Ấy là đương đi “thám thính” Pleiku theo cái vòng tròn Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Hai Bà Trưng thì tôi quặt xuống Hoàng Hoa Thám, khi ấy nhỏ và nhiều cây chứ không như giờ. Thấy một ngôi biệt thự, và trước ngôi biệt thự 2 tầng khá đẹp ấy là một ông già, tóc râu rất đẹp, mắt nhỏ hấp háy và sáng, mặc nguyên bộ comple, địu một đứa bé sau lưng. Tôi rất lạ, lạ nhất là lại có người mặc com lê ngay cả khi địu cháu. Và, tôi còn kịp thấy đứa bé tè một bãi rất hoành tráng lên áo ông già. Ông vẫn lững thững vơ vẩn xung quanh chỗ ấy, chân đi đôi dép nhựa trắng đã rách, gần giống dép tổ ong giờ.

          Về, cứ thắc thỏm, dân Pleiku oách thật, mặc vét ngoài giờ làm việc.

Thứ Năm, 5 tháng 1, 2023

“NHỮNG NGƯỜI MUÔN NĂM CŨ” (Bản Full)... Gia Lai cà kê.

 

          Hôm kia đi bộ buổi sáng, thấy hai người lụt cụt phía trước. Sương hơi dày nên đi sát mới nhận ra một người là Trần Văn Nghĩa, cựu phó tổng biên tập báo Gia Lai. Nghĩa nắm tay người bên cạnh hỏi, anh biết ai đây không? Tôi nói ngay: anh Kế, Nguyễn Viết Kế. Nghĩa bảo thầy giáo của em đấy. Rồi bắt chụp ảnh tíu tít. Anh Kế cũng mừng, bảo nhớ một thời Pleiku quá, nên có đám cưới học trò là lên ngay, sáng nay dậy đi bộ sớm để ngắm lại quá vãng...

Thứ Hai, 2 tháng 1, 2023

TRÀ, VÀ KHÔNG CHỈ TRÀ...

 

          Bây giờ lên Gia Lai, trong các điểm tham quan, có thêm 2 địa chỉ được khách du lịch ghi nhớ và tìm đến bằng được, ấy là Biển Hồ trà và vườn trà Bàu Cạn.

          Không phải nơi nào cũng có thể trồng trà. Có loại trà trồng để làm chè khô, có loại để uống tươi. Nghệ An, Thanh Hóa là vùng chè uống tươi nổi tiếng, còn để làm chè khô, dân dã hay gọi là trà, thì cả nước chỉ có mấy vùng, phía Bắc có Hà Giang, Yên Bái, Phú Thọ, và đặc biệt là Thái Nguyên. Cái câu “trà Thái gái Tuyên” nói lên điều ấy. Tây Nguyên có Lâm Đồng, cụ thể là Bảo Lộc và Gia Lai.