Hôm rồi tôi ra Vinh, và phải hết sức ngạc nhiên mà thốt lên, té ra khi quy hoạch Vinh, một trong những thứ mà người thiết kế quan tâm nhất là... vỉa hè. Những cái vỉa hè cực rộng, có đoạn tôi cảm giác xe ô tô có thể quay đầu được. Và không phải một vài chỗ, mà hầu như chỗ nào cũng thế, cả khu phố cũ lẫn mới.
Nhớ, Pleiku từng có những cái vỉa hè rất buồn cười.
Hôm qua có một cái tin rất vui trên một tờ báo: “Thầy cô hái xoài trong sân trường tặng học trò cuối năm học”, theo đó các thầy cô một lúc làm được mấy việc: dạy các em biết yêu quý, bảo vệ cây xanh, biết chăm sóc cây xanh, đồng thời là bài học trực quan về câu tục ngữ “ăn quả nhớ người trồng cây”.
Nó chứng tỏ rằng, những cây xoài này rất tốt trong sân trường, thế nên ngoài hai việc ý nghĩa trên, nó còn một việc rất tốt nữa, là làm mát sân trường, che nắng sân trường.
Một tin rất đau lòng vừa xảy ra hôm qua: "Đưa học sinh ra bãi bồi trải nghiệm, 2 người chết đuối, gồm cả phụ huynh"- Đau lòng quá ạ. "Đoàn do các phụ huynh của lớp học tự tổ chức trải nghiệm tại khu vực trên, do ông Ông Vĩnh Kh., là một phụ huynh của lớp, làm trưởng đoàn", và ông trưởng đoàn cũng là người thiệt mạng cùng một cháu học sinh.
Một việc khá động trời vừa xảy ra: Cơ quan điều tra khởi tố và bắt giam cựu bí thư tỉnh Lào Cai (cùng cựu Chủ tịch và 2 cựu Phó Chủ tịch tỉnh Lào Cai cùng nhiều thuộc cấp).
Nói động trời là bởi ông Nguyễn Văn Vịnh từng là ủy viên trung ương đảng, bí thư tỉnh ủy tỉnh Lào Cai.
Nhưng dùng từ “khá động trời” là bởi, trước ông Vịnh từng có những người có chức vụ tương đương cũng đã bị bắt, đang ngồi tù, nên nó không còn “kinh thiên động địa” như lần đầu.
Nhưng nó vẫn động trời là bởi, lò cụ Tổng đã ngùn ngụt mấy năm rồi, mà những con thiêu thân vẫn lao vào, vẫn không sợ, vẫn coi lò như chốn... chăn êm nệm ấm.
Mấy hôm nay cả báo chí và mạng xã hội xôn xao về bản án mà tòa án nhân dân huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An tuyên cho cô giáo Dung, nguyên giám đốc trung tâm đào tạo thường xuyên của huyện này. Cô giáo Dung bị quy gây thiệt hại cho nhà nước 45 triệu trong... 6 năm, và bị tuyên 5 năm tù giam.
Có hai điều nhỡn tiền.
Mấy ngày nghỉ lễ năm nay, tôi ôm vô lăng, ngược chiều dòng người từ Sài Gòn đổ lên Kon Tum, tôi từ Pleiku sang Đăk Lăk.
Nước ta, trừ những ngày “chạy dịch” Covid mấy năm trước, giờ đã thành dĩ vãng kinh hoàng, người cuồn cuộn đêm ngày không nghỉ trên tất cả mọi phương tiện, có cả đi bộ và xe đạp... để xuyên Việt, chủ yếu là từ Nam ra Bắc, còn lại thì một năm định kỳ mấy lần dân chen vai thích cánh trên đường để về nhà hoặc đi chơi là tết, lễ thống nhất đất nước 30 tháng 4 và quốc khánh 2/9.
Một hôm gần trưa, tôi nhận điện thoại của Hiếu, một cán bộ của văn phòng ủy ban tỉnh: Trưa nay mời anh đi ăn với chị em em? Ơ chị em là ai? Là Hồng Vân, đồng nghiệp cũ mà anh hay nhắc á.
Ra thế, ai chứ Hồng Vân thì phải đi ngay. Và rồi mới biết, té ra Hồng Vân với bạn Hiếu này là chị em cùng mẹ khác cha, hay khác mẹ cùng cha gì đấy. Nhưng họ rất quý nhau.
Nhớ ngày đầu tiên vào Ty Văn hóa Thông tin Gia Lai Kon Tum nhận nhiệm sở (tháng 11 năm 1981), ông trưởng phòng tổ chức dắt tôi xuống phòng Văn Nghệ để bàn giao. Một chị khá xinh, nhanh nhẹn và xởi lởi đón tôi, chuyện trò tíu tít trong khi bác trưởng phòng thì khủng khỉnh ra mặt khiến tôi khá ngạc nhiên.
Hôm kia nhà cháu từ Sài Gòn về Cần Thơ, đúng 9h xe xuất phát và 12h30 tới bến, trên đường nghỉ ở trạm dừng 1 lần hơn 20 phút dù nhà xe thông báo 10 phút. Với xe đò thì các tuyến về miền Tây phục vụ cực tốt, mỗi người một buồng nằm rèm che kín mít, có loa phát thông báo rất cụ thể, cám ơn khi khách lên khách xuống vân vân. Ơn giời là không bị tắc đường nên khá thanh thản ngủ và nghe nhạc trên xe. Bài này viết cách đây 17 ngày, thời điểm mà xe nhích từng nửa bánh xe trên đường. Hiện thủ tướng đang rất “quyết liệt” đốc thúc và chú trọng vào vấn đề giao thông, nhất là khu vực miền Tây và Tây Nguyên. Hy vọng những cảnh này không còn nữa...
----------
Một bản tin trên báo hôm qua: “Ngày 27-4, Công an tỉnh Bình Thuận đang lấy lời khai Nguyễn Văn Huy (32 tuổi) để điều tra về hành vi giết người. Khi anh trai nhậu bên hông nhà và hát karaoke, Huy ra kêu ngừng hát thì hai anh em đánh nhau và xảy ra vụ việc trên”.
Chắc khi người Nhật sáng chế ra cái món Karaoke như một văn minh văn hóa này, họ không thể nghĩ được người Việt đã... nghiện nó tới như thế nào, và cũng rất nhiều chuyện bi hài kịch xảy ra từ nó, mà bi kịch lớn nhất là chết người, đam chém lẫn nhau vì làm ồn, làm phiền người khác, phiền hàng xóm. Đỉnh điểm là vụ em đâm chết anh vừa nhắc.
Có một cái tin trên báo khiến tôi tần ngần mãi, rằng là, thay vì phải viết tường trình, bị phạt quét rác... học trò Trường THPT Bùi Thị Xuân (TP HCM) “bị phạt” đọc sách nếu vi phạm nội quy. Và đã có hơn hai mươi em học sinh nhận “hình thức kỷ luật” này, là đọc sách xong thì viết cảm nhận nộp thay vì tường trình hay bản kiểm điểm.
Và các cháu học sinh hân hoan hưởng ứng.
Các báo liên tục đưa tin, gần như nhắc nhở hàng ngày, về thời gian các sim rác, tức sim không chính chủ, sim “vô thừa nhận”, sim trôi nổi... bị khóa một chiều, rồi khóa hai chiều, thế mà tới hôm qua vẫn còn hơn 1 triệu sim bị khóa hai chiều, tức là họ không chuẩn hóa thông tin, cũng tức là họ... không cần sim ấy, cũng tức là, đa phần các sim ấy đã... hoàn thành nhiệm vụ.
Nhiệm vụ gì? Nhiệm vụ xả rác.
Trưa 30 tháng 4 năm 1975, tôi đang đạp xe trên bờ đê cái nông giang của xã Triệu Lộc, Hậu Lộc, Thanh Hóa, cái cặp sách tòong teng trên ghi đông xe thì nghe tiếng hét váng từ một ngôi nhà bên đường. Nhiều người hét theo. Dừng xe thì ra Đài tiếng nói Việt Nam đang đọc tin quân giải phóng đã tiến vào dinh Độc Lập.
Khi ấy tôi học lớp 9 trường Cấp 3 Hậu Lộc. Tôi dấn pê đan nhanh hơn để kịp về nhà thông báo cho ba tôi. Nhưng tới nhà thì ba tôi, nước mắt lưng tròng đang vừa vỗ cái đài (thời ấy ngoài Bắc gọi cái radio là cái đài) vừa hét còn to hơn tôi.
Mấy hôm nay báo chí và mạng xã hội xôn xao tới rúng động việc bố con ông đốc tờ Thanh bị bắt. Người hả hê nhiều, nhưng cũng có người công kích lại “phe” hả hê rằng không nên hả hê như thế. Thậm chí quy thêm cái bệnh của dân Việt là... ghét người giàu.
Tôi thì nói thật là, không rành lắm tội trạng của họ, vì đọc rồi nghe phân tích thấy nó cứ rối rắm lòng thòng sao đó. Thì cũng phải rối rắm lòng thòng nên cơ quan điều tra mới phải điều tra lâu đến thế. Hết thời hạn phải tạm dừng rồi sau khi củng cố chứng cứ mới phục hồi điều tra rồi khởi tố, bắt giam.
Lâu nay chúng ta hay gọi ngày này là ngày... giải phóng. Nhà văn Nguyễn Thế Tường, cựu lính xe tăng, người từng tham gia cuộc đấu tăng lịch sử ở Cửa Việt, Quảng Trị năm 1972, thương binh 2/4, hiện trong đầu vẫn còn mảnh đạn, tác giả “Hồi ức binh nhì” nổi tiếng, vừa chính thức đề nghị, nên gọi ngày 30/4 hàng năm là ngày “thống nhất non sông”, cái tên hàm chứa nhiều ý nghĩa nhân văn và hòa hợp khi đất nước đã thống nhất được 48 năm rồi, thiếu 2 năm nữa là tròn nửa thế kỷ.
Hồi nhỏ tôi đọc mấy cuốn sách thuộc hàng kinh điển về chuyện buôn bán nô lệ như “Cội rễ”, “Túp lều bác Tôm”... và cứ nghĩ nó ở đâu đấy xa lắc, chả liên quan gì tới mình, dẫu vẫn hết sức ám ảnh, nhất là chuyện cả gia đình bị mang ra bán và cứ ngồi dúm dó vào nhau cầu mong ai đó tốt bụng sẽ mua gọn cả gia đình chứ đừng mua lẻ rồi mỗi người phải tứ tán mỗi nơi.
Thế nhưng mà rồi, té ra cái nạn buôn bán người ấy, nó đang diễn ra, một cách khá dày đặc ở chính xứ sở của chúng ta.
“Quà của phố” là tên tập sách “tuyển tập văn thơ về Pleiku, một cuốn sách được làm công phu, kỹ càng và in đẹp nhất cho tới thời điểm ấy, và có thể cả bây giờ, ở Gia Lai.
Tôi vừa ngồi nhẩn nha đọc lại, và nhớ về thời điểm ra đời của nó.
Hồi ấy anh Nguyễn Hồng Hà làm chủ tịch thành phố có đặt vấn đề là, năm 2009 này Pleiku chẵn 80 năm tuổi, nên có một sản phẩm văn hóa gì đấy của thành phố Pleiku giới thiệu với khách, nhất là khách đến Pleiku. Chả lẽ cứ tiêu cà phê măng... mãi, mà những thứ ấy, thực ra, nó cũng có phải của Pleiku làm ra đâu.
Giữa những ngày thành phố Buôn Ma Thuột dày đặc các hoạt động của ngày sách Việt Nam, Hội Nhà Văn Việt Nam góp thêm vào các sự kiện liên quan tới chữ nghĩa và văn hóa đọc ấy một cuộc “Hội nghị triển khai công tác văn học năm 2023 khu vực Tây Nguyên (các chi hội Đăk Lăk, Gia Lai, Đăk Nông, Kon Tum, Lâm Đồng) và tọa đàm “Văn học Tây Nguyên trong tiến trình xây dựng đất nước””. Tất nhiên có sự phối hợp với hội Văn học Nghệ thuật Đăk Lăk.
Hôm kia một tờ báo có bài với tiêu đề: “Giáo viên dạy giỏi hay giáo viên diễn giỏi”. Tôi dẫn về facebook của mình và thế là, nổ ra một cuộc tranh luận, đa phần là của các bạn đọc là giáo viên.
Cái tít “Sáng kiến kinh ngạc” trên kia, không phải do tôi nghĩ ra, mà tới mấy thầy cô giáo cùng nhắc tới. Họ bảo, đời họ, sợ nhất là làm sáng kiến kinh nghiệm. Không làm không được, mà làm xong thì... đa phần bỏ xó. Ấy là nói số nhiệt tình, làm thật, còn lại thì, cop của nhau. Nhưng không làm không được, bởi giáo viên muốn đạt một danh hiệu thi đua nào đó như "Lao động tiên tiến", “Chiến sĩ thi đua” cấp cơ sở hay cấp tỉnh đều phải viết "Sáng kiến kinh nghiệm" và thế là cặm cụi viết, làm, vừa làm vừa than với nhau rằng thì là chúng ta đang làm "Sáng kiến kinh ngạc"...
Hồi tôi mới lên Tây Nguyên, Gia Lai Kon Tum có ba nhãn hiệu trà là Bàu Cạn, Biển Hồ và Đăk Đoa. Trước đấy khi còn ở Huế thấy dân Huế hay dùng trà B’lao chứ chưa bao giờ nghe nói trà Gia Lai. Chú tôi ngoài Bắc về quê, mang trà Thái vào biếu các anh chị là các cô, dượng tôi, họ đồng loạt... chê, dẫu sáng nào cũng dậy sớm uống trà. Họ uống trà B’lao quen rồi. Vốc cả nắm cho vào ấm nước đang sôi sùng sục, rồi uống, thay ăn sáng.
Dư luận vừa được phen bàng hoàng và ngạc nhiên trước một pha nói dối ngoạn mục của một cháu bé lớp 4. Cháu dựng lên câu chuyện có người tới trường bảo cháu lên xe chở đi gặp ba bị tai nạn. Nhưng cháu đã cảnh giác và không đi theo người lạ. Trường nhốn nháo, chính quyền triển khai các công việc cần thiết, công an vào cuộc. Kết quả, việc ấy do cháu tự nghĩ ra để bố mẹ đón cháu đúng giờ.
