"Huyền bí Tượng mồ Tây Nguyên" là loạt bài 10 kỳ của nhà cháu do báo Thanh Niên đặt in chân trang, in liên tục trên 10 số báo. Nhà cháu lần lượt đăng lại trên con blog này để lưu giữ tư liệu. Trong vòng nửa tháng, viết hơn 10 ngàn chữ thì kể cũng... kinh, hihi, trong đó có 2 kỳ viết trên đường di chuyển. Ý định ban đầu là chỉ 9 kỳ, nhưng khi đăng tới kỳ thứ 5 thì BTV Lê Công Sơn và nhà cháu bàn và quyết định thêm kỳ 10 cho nó... hoàn hảo...
------
Đoạn cuối lại là nỗi đau của những người chứng kiến. Trước hết là nỗi đau trước sự vô cảm, thờ ơ, dửng dưng của đoàn người xe sang trọng lấp loáng, nhấp nhoáng lướt qua: “…Những chiếc xe du lịch loáng qua/ xe cup loáng qua/ ông bố già quỳ như tượng…”. Mỗi người đều có cuộc sống riêng và những nỗi bận tâm riêng của mình, nhưng có thể lướt qua một “dáng quỳ” thảm hại đau khổ đến thế của một người cha thì quả thật trái đất này đã lạnh lẽo tới đáng sợ...
Lâu lắm tôi mới lại vào rạp xem phim. Là nhân phim “Em và Trịnh” đang hot, mà tôi lại là người mê Trịnh, có dăm ba lần được... ngắm Trịnh, từng ngồi cà phê trên căn gác Trịnh ở đường Nguyễn Trường Tộ -Huế, chỗ Trịnh từng ngồi viết những ca khúc mê hoặc bao người, ngắm những tia nắng lung linh qua vòm long não... nên dẫu thiên hạ cãi nhau và khuyên tôi đừng đi nếu muốn giữ Trịnh cho mình nguyên sơ nhất, tôi vẫn đi, suất chiếu 15 giờ, rạp có... 10 khách.
Nhà cháu viết giới thiệu cho một cuốn sách của 2 cháu ở... Mỹ. Chơi với bà ngoại của chúng, và thế là bị lôi vào cuộc, và thấy thú vị, thì viết thôi có chi mô nơ?
------------
Trẻ con có một thế giới riêng của nó, thế giới thần tiên, trong veo, thánh thiện với đầy những liên tưởng ngây thơ, ngộ nghĩnh. Mỗi đứa trẻ sinh ra như đã chứa trong nó một thiên tài, một thiên tài trong suốt trước khi chúng bước vào thế giới phức tạp, rối rắm.
Và chúng thể hiện cái thế giới của chúng ấy qua những câu hỏi ngây ngô, những ứng xử hết sức bản năng, thanh khiết.
Báo QĐND vừa có vệt bài về Tây Nguyên đã nêu lên được một số vấn đề mà những ai quan tâm, tìm hiểu về Tây Nguyên đều thấy đấy là những vấn đề khá nan giải hiện nay. Thế giới đều có những mâu thuẫn giữa văn hóa và phát triển, giữa bảo tồn và văn minh..., nhưng có vẻ như ở Tây Nguyên, những vấn đề này nó gay gắt hơn.
Nhưng quả là, Tây Nguyên nói chung, Gia Lai nói riêng có sức hút kỳ lạ. Có tới mấy lần tôi có những lời mời hấp dẫn về một vùng đất khác, hoặc về quê, là Huế ấy, với chức to hơn, công việc thuận lợi hơn, thu nhập tốt hơn... nhưng rồi, tôi vẫn ngồi đây tới giờ này để gõ những chữ này.
Sự phóng khoáng, chân chất, nguyên sơ mà lại thấm đẫm nhân tình của con người của vùng đất níu bện con người.
Thiên nhiên hoang sơ mà vĩ đại với tầng tầng tầng lớp lớp những bí ấn những kỳ bí khiến những con người còn khả năng khám phá luôn say mê trong vô tận những tưởng tượng và khao khát.
Những vỉa những tầng văn hóa, mới nhìn tưởng hoang dại nhưng té ra nó thấm đẫm tính nhân sinh, duy mỹ và duy tình dẫu cũng rất cương trực và tự do khiến con người thấy mình đáng sống, đáng lao vào khám phá và càng khám phá càng thấy mình nhỏ nhoi để mà soi vào và sống tử tế.
Vân vân. Tôi bập vào đấy, và đóng đinh vào đấy.
--------
Cho tới bây giờ thì nhà thơ Mai Nam Thắng, con cháu mự Ngụ nổi tiếng đã có 2 bài về tập thơ "Chợt" của tôi. Một bài anh viết thẳng lên fb và tôi cop về đây để lưu. Bài nữa là anh chọn 1 chùm thơ giới thiệu trên tạp chí Văn Nghệ Quân đội và anh viết 1 trang giới thiệu. Bài trên VNQĐ anh bẩu để anh viết thêm cho nó mọi nhẽ rồi đăng ở một tờ nữa nên tôi đành... chờ. Giờ đăng cái bài anh viết trên fb. Cám ơn đại tá nhà thơ đa tài...
Bài này tôi viết và đăng trên mục "Kính Đa tròng" của báo Dân Việt ngày 22/6/2022. Hôm nay, 30/6 thấy trong hội nghị toàn quốc về chống tham nhũng, tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nhắc tới sự xấu hổ, phải biết xấu hổ, he he, thế là ý tưởng lớn gặp nhau rồi. Thì hoành thế chứ hoành thế nào nữa, phỏng ạ,... Bèn đăng ngay lại lên đây cho nó sốt, có chi mô nơ?
Ngày 21/6 vừa qua, nhớ lại tí cái thời đầu viết báo ở Gia Lai.
Bây giờ nhòm lại, thấy đúng là chỉ cách đây chừng hơn ba chục năm thôi, đã một trời một vực.
Thời ấy các tòa soạn đều thông báo yêu cầu người viết báo: viết trên một mặt giấy, trời ơi để thấy giấy nó quý tới như thế nào, các nhà báo tiết kiệm thường lia trên cả 2 mặt. Mà giấy thời ấy nó đen và lổn nhổn... bã mía. Bút bi lại thường xuyên tắc mực, vì cả giấy xấu và bút xấu. Không chỉ trên một mặt giấy mà còn phải chừa lề rộng. Các biên tập viên sẽ biên tập trực tiếp trên bản thảo, kéo ra chằng chịt phía ngoài. Ai cẩn thận thì dùng bút khác màu mực, nhiều người dùng luôn bút giống màu bản thảo, chỉ khổ các anh chị đánh máy.
Một nhóm các bạn sinh viên liên hệ với nhà cháu phỏng vấn để làm đề tài nghiên cứu về báo chí và mạng xã hội. Các bạn bẩu đọc nhà cháu khá kỹ nên mới mời. Thì trả lời thôi có chi mô nơ, nhân 21/6 mới qua được... 2 ngày, post lên cho nó nóng...
Khi tôi lên Tây Nguyên nhận công tác, hồi ấy còn là quyết định “phân công công tác” chứ không phải đi xin việc như bây giờ, năm 1981 ấy, Tây Nguyên vẫn còn... rừng.
Tôi nhớ sau hôm ra mắt cơ quan, ông phó phòng Văn Nghệ Ty Văn hóa Thông tin Gia Lai Kon Tum kêu tôi lên “huấn thị” nhiều điều, trong đó dặn rất kỹ: Buổi chiều không được đi quá 5 cây số ra hướng Biển Hồ. Phía ấy còn rừng và Fulro ẩn trong ấy hoạt động.
Hầu như tất cả các nhà thơ trên đời đều có một miền quê ruột thịt để yêu thương, ca ngợi. Quê hương luôn là hồn cốt, là trục chính trong sáng tác của họ, mọi thứ khác đều là những hành tinh xoay xung quanh nó. Làng Thiện Vinh –Vụ Bản với trống chèo vào hội, xoan tím mưa phùn tháng ba trong thơ Nguyễn Bính; Váy Đình Bảng buông chùng cửa võng… nơi Hoàng cầm… Esenin, nhà thơ Nga nổi tiếng với những bài thơ viết về làng Konstantinovo quê mình, từng chê thơ Maiakovski, người cùng thời, “không có quê hương” và xem đó là lời chê bai nặng nề nhất đối với một nhà thơ…
Đề thi này do TS Trịnh Thu Tuyết ra cho trường Lương Thế Vinh tổ chức thi tốt nghiệp thử năm 2022, nhưng do... nhầm khi mail nên nó được dùng để ôn thi. Nhà cháu làm nó năm 1990, thời gian đầu, nó "đội" cái tên là "Cảm nhận" để nhẹ bớt. Câu chuyện ông bố quỳ trong bài thơ tác giả được chính 2 sĩ quan cấp tá (Sau này đều là đại tá, một là nhà văn và một là nhạc sĩ) kể tươi ngay khi họ vừa chứng kiến. Và nhà cháu làm bài thơ ngay trong cuộc kỷ niệm thành lập Quân đoàn 3 khi được phòng Tuyên huấn mời vào dự liên hoan. Trước khi vào tiệc, các sĩ quan thắp hương cho đồng đội ngay trong phòng và tất cả đều bật khóc... Nhìn những người lính dạn dày trận mạc, quân hàm quân hiệu trang nghiêm khóc lặng đi trước bàn thờ đồng đội không ai cầm được nước mắt...
Dưới đề thi có đáp án. Khó khó là, tác giả cũng ngắc ngứ hihi
---------------
Hồi nhỏ học phổ thông, thầy địa lý của tôi kể: Có những vùng như sa mạc Sahara, người ta phải làm cây giả, bằng tôn hoặc sắt sơn xanh để làm dịu môi trường, để con người có cảm giác cây.
Tôi không ấn tượng lắm, vì đất nước tôi rợp cây, cả trong thực tế và trên... lý thuyết.
Tôi lên Pleiku khi đã qua thời phổ thông, tất nhiên, nhưng cũng chưa cảm nhận được cây xanh nó quý như thế nào, bởi lúc ấy Pleiku cũng đương rợp bóng cây, ra khỏi thành phố là rừng, mênh mông rừng, thăm thẳm xanh, rợn ngợp xanh.
Văn Công Hùng không tự nhận mình là nhà nghiên cứu văn hóa, dù những gì anh đóng góp cho văn hóa Tây Nguyên trên văn đàn là không hề nhỏ. Anh bảo, bản thân viết về văn hóa Tây Nguyên là từ cảm nhận của một nhà thơ, và trên hết là của một người đã coi Tây Nguyên là quê hương thứ hai của mình. Hơn 40 năm sống ở Tây Nguyên, phần lớn các sáng tác văn học của Văn Công Hùng đều mang âm hưởng Tây Nguyên…
Gặp nhà thơ Văn Công Hùng tại TP.Hồ Chí Minh, chúng tôi có cuộc trò chuyện thân mật với anh.
Một cô bạn nhắc, tháng 5 rồi đấy, mùa sen.
Tôi ngơ ngác, ơ nhỉ, có mùa sen à?
Quả là lâu nay người ta hay nhắc tới các mùa hoa, có hẳn bài hát mà mỗi tháng gắn với một loài hoa. Nhưng sen có vẻ như ít được nhắc tới khi gắn với mùa, dẫu ai cũng biết nó chỉ nở vào mùa hè, như cái bài hát tôi nhắc trên kia thì hoa sen nở vào tháng sáu, thấy cũng có gì đấy hơi ngắc ngứ khi liền đấy hoa xoan được gắn vào tháng tám. Hay bởi, nó không/ chưa rực rỡ xao xuyến như các loại hoa khác, những là cúc, là mai là đào, là hồng là huệ...
Sáng nay tôi uống cà phê với mấy cô giáo, có cô giáo dạy mỹ thuật ở một trường cấp 1. Cô này là thạc sĩ, và chúng tôi nói chuyện loanh quanh về nghệ thuật, dạy nghệ thuật, cảm thụ nghệ thuật và vài chuyện về nghệ thuật đang xảy ra...
Tôi kể thời chúng tôi đi học hoàn toàn không được học về nghệ thuật. Thì hoàn cảnh nó thế, chiến tranh, đói kém, sơ tán, bom đạn... chỉ học kiến thức thông thường là đủ phi thường rồi, nhạc họa mù tịt. Ai có năng khiếu thì tự mày mò, tự chơi các loại nhạc cụ dân tộc như sáo, đàn bầu, nhị, mà cũng tự làm lấy chứ có ai bán đâu mà mua, mà có muốn mua cũng không có tiền. Tôi có mấy bạn cùng sơ tán rất khéo tay, làm sáo và thổi được, toàn nghe radio rồi bắt chước nghệ sĩ Đinh Thìn mà thổi. Sau này lớn lên, đi làm, môi trường bắt mình phải tự học, học để hiểu biết một cách phổ thông chứ không thể sử dụng và càng không thể chuyên sâu như các chuyên gia.
(Bài này nhà cháu viết cho báo Nhân Dân cuối tuần theo lời mời của bạn vụ phó, nhưng rồi bạn ấy nhắn lại, báo sắp ra mục mới, nên giữ bài này lại để mở đầu cho mục mới ấy, hihi nên viết từ 20/4 mà giờ mới đăng, có chi mô nơ, vẫn đầy tính thời sự ạ).
--------
Chín mươi năm thành lập Gia Lai, tôi có 41 năm ở đấy, gần nửa thế kỷ gắn với nơi này, chứng kiến những thăng trầm, những đổi thay, những mất những còn. Khi xung phong lên Gia Lai, tôi không nghĩ mình sẽ là nhà này nhà kia, nhưng nghĩ chắc chắn mình sẽ làm về văn hóa, sẽ viết, còn được gì không thì chưa biết. Và tới giờ, tôi thấy lựa chọn của mình là... không sai, dù hiện thực không phải lúc nào cũng như... thơ.
Là người hoạt động Văn học Nghệ thuật và báo chí, tôi nghĩ nhiều về những “đóng góp” của nó cho mảnh đất này, dù tôi không thích cái từ đóng góp như cách lâu nay chúng ta hay nghĩ. Nhưng mà quả là, văn chương nghệ thuật, ngoài các chức năng như lâu nay chúng ta biết và nghĩ, nó còn một chức năng nữa là lưu giữ. Lưu giữ ký ức, lưu giữ tâm hồn, ký ức tâm hồn của từng người và từng thế hệ, từng thời đại nữa.
Mãi cuối năm 1981, chính xác là ngày 26 tháng 11 năm 1981, tôi mới đặt chân lên Pleiku, với một cái ba lô, ba lô bộ đội thứ thiệt chứ không phải ba lô thời trang bây giờ. Trong ấy là 4 bộ quần áo, cái màn cá nhân, cái chiếu gấp đôi. Chục cuốn sách và giáo trình văn học cơ bản, bộ hồ sơ có lá đơn xung phong lên Gia Lai Kon Tum công tác, quyết định phân công công tác của hiệu trưởng trường Đại học Tổng hợp Huế về Ty Văn hóa Thông tin Gia Lai Kon Tum...
