NGÀY XƯA, NƯỚC- Gia Lai cà kê...

 

          Bây giờ, nước sinh hoạt hầu như tràn trề, chuyện cứ mở romine là có nước nó như là sự đương nhiên. Nhưng một thời, nó khác.

          Nhớ lại thời ấy mà rùng mình. Nhưng một thế hệ người dân Pleiku đã hồn nhiên sống và vượt qua.

          Tôi nhớ những ngày mùa khô quãng đầu những năm tám mươi thế kỷ trước, Ty Văn hóa Thông tin nơi tôi công tác cho một cái xe kéo cái téc nước, chả biết đi lấy ở đâu về, đậu giữa sân. Cán bộ công nhân viên đang làm việc tíu tít tỏa về các phòng tập thể lấy xô, chậu ra hứng nước. Mấy đứa tập thể chúng tôi lững thững bê mỗi đứa cái chậu, đủ loại chậu, đa phần là nhỏ bằng... cái xoong, ra lấy rồi bê về để trong phòng. Thế là an tâm đánh răng rửa mặt mấy ngày. Tuần mới tắm một lần thì ra cái nhà tắm đường Nguyễn Du hoặc Phan Bội Châu, mỗi lần mấy đồng gì đấy, tắm thoải mái.

          Ở khu tập thể Ty Văn hóa thời ấy có cái giếng, sâu khoảng sáu bảy chục mét gì đấy. Khi có vợ, mỗi ngày trách nhiệm của tôi là gánh 1 gánh nước đổ vào thùng phuy, cả nhà trông vào cái thùng phuy ấy. Nước máy có, nhưng thường nửa đêm mới chảy. Vợ sinh, cứ nửa đêm tôi bê chậu quần áo tổ bố ra cái vòi nước công cộng đầy muỗi, con nào con nấy to như con... ruồi, giặt.

          Năm 1994, khu tập thể tôi ở bị giải tỏa. Tôi kiếm được miếng đất là nhà tôi bây giờ, làm nhà. Việc đầu tiên là lên đoàn Đam San năn nỉ mượn cái téc nước, cái mà trước đấy văn phòng Ty Văn hóa chở nước về cho cán bộ dùng ấy, chả hiểu sao sau nó lại thành tài sản đoàn Đam San, về chứa nước. Thời kỳ ấy nước chảy một tuần một lần, không có téc chứa nước không thể làm nhà.

          Mỗi ngôi nhà thời ấy đều phải ngất nghểu 1 cái bể xi măng trên mái. Sau này các thùng inox đựng nước trên nóc nhà đúng là một cuộc cách mạng, chứ cái bể nước rất kinh. Nhà tôi làm kiểu kêu ông thợ nề tới, nói như thế như thế, là ông ấy làm, chả thiết kế thiết kiếc gì, móng sơ sài mà không có trụ, tường lại mỏng, nên cái bể nước trên mái rất chênh vênh. Một thời gian tôi phát hiện nhà nứt. Tái mặt, vì cái bể nước hàng tấn trên ấy, nó mà xé rách tường sụp xuống thì tiêu. Còn chưa kể, cái bể đậy bằng tôn, bụi và rêu bẩn là tất nhiên, thi thoảng leo lên vớt... gián trong ấy. Có hôm tắm cứ nghe mùi thum thủm, leo lên thấy một ông chuột chết trương phình từ hồi nào?

          Sau này tiến lên, một tuần 2 lần nước chảy, rồi tiến lên phát nữa, 2 ngày 1 lần. Nên cái hình ảnh hay gặp là sáng sớm gặp một ông công nhân nhà máy nước đạp xe trên vai vác một cái mở van nước, là cái như cái gậy, nhưng bằng sắt, hai thanh sắt gắn nhau như hình chữ thập. Hình dung nó hơi giống cái kích ô tô. Đồ dùng mở nước và đóng nước đấy. Thấy ông ấy đi tới đâu thì xóm ấy vỡ òa hạnh phúc hay thở dài ngao ngán. Nó liên quan tới... vận nước.

          Nhiều nhà thì... chấp nước máy, chơi hẳn cái giếng. Có khi ở ngay trong nền nhà, đa phần là sau nhà hoặc ngoài hè. Gắn cái máy bơm nữa, rung đùi coi thường... nhà máy nước. Nhưng món bơm này lại liên quan tới điện. Điện cúp phát là coi như... tèo. Mà chuyện cúp điện thời ấy, có khi đều hơn việc cán bộ ăn sáng.

          Trong 3 anh liên quan mật thiết tới đời sống người dân ngày ấy, rất độc quyền, vì cung không đủ cầu là điện, bưu điện và nước thì anh nước có vẻ lép vế hơn dù anh ấy hết sức quan trọng. Có lẽ do anh ấy rẻ nhất. Tiền nước luôn là mục thấp nhất trong chi tiêu cố định gia đình hàng tháng. Bí quá có thể lấy xe đạp cột cái thùng đằng sau, đi một tí chở về thùng nước xin ở đâu đấy, dùng đỡ vài ngày. Hoặc mượn đoạn ống nhựa, cũng xin nhà ai đấy, có giếng càng tốt, kéo về. Hoặc như tôi thì, đi gánh.

          À nói chuyện gánh. Hồi ấy Pleiku có mấy người gánh nước thuê, chính xác là gánh nước về bán. Tôi không nhớ bao nhiêu một gánh, nhưng bí thì kêu họ. Hai người tôi quen và nhớ là anh Nhân, một người thần kinh không bình thường, nhưng rất khỏe, một buổi gánh hai chục gánh nước là thường. Và 2 là chị Hơ Blơng, nguyên là diễn viên đoàn văn công Tây Nguyên, sau về đội thông tin tuyên truyền Ty Văn hóa, rồi về hưu. Về hưu chị chuyên gánh nước thuê. Nhà tôi thi thoảng bí cũng nhờ chị.

          Độc quyền nên hồi ấy cũng có nhiều chuyện dở khóc dở cười với nước. Hồi làm nhà tôi phải mua ống nước rồi nhờ, chính xác là thuê, công nhân nhà máy nước kéo từ ống chính xuống, cả trăm mét, đắt lè lưỡi. Rồi cái đồng hồ nó cứ quay tít mù mà mình chả mở giọt nước nào. Được vạ thì má sưng, cãi thì... cúp nước. Mà đồng hồ thì của nhà máy nước, nhưng mình trả tiền và tự bảo quản, mất thì mình chịu và quy là... ăn trộm nước. Chưa kể, lâu lâu nước lại đen như bùn, báo hại phải lên súc bể, mà mỗi lần súc bể là tốn cả công và của. À nhiều nhà, để nước lên được bể, vẫn phải dùng máy bơm tiếp sức...

          Giờ, nói gì thì nói, nước cứ chảy phe phé suốt ngày, lâu lắm không còn cảm giác hồi hộp bị cúp nước, nhất là khi đang trong nhà tắm, người đầy xà phòng...