Đâu
như thiếu... nửa năm nữa thì tôi có đủ 40 năm làm báo, gồm cả làm báo, viết báo
và... bán báo. Khởi đầu và kết thúc (tức từ ngày ra trường nhận việc đến khi về
hưu) đều ở một tờ tạp chí Văn nghệ địa phương, nhưng có cộng tác, làm thêm...
cho gần hai chục tờ báo nữa, to có, nhỏ có, nhơ nhỡ có...
Nhớ
lần nào đấy, lâu rồi, lang thang ngoài Hà Nội, đang ngồi uống bia với mấy anh
em, cỡ lìu tìu như mình, thì thấy một người đàn ông xách một cái cặp rất to tới.
Té ra anh quen với một người trong bàn. Sau khi giới thiệu thì anh này rất hồn
nhiên lôi trong cặp ra một chồng tạp chí, tặng mỗi người một cuốn. Tôi nghĩ
ngay, ông này rất yêu nghề. Bởi khi ấy tôi rất ngại hai việc, một là tặng...
thơ và hai là tặng tạp chí. Cái ngại của kẻ quân tử nửa mùa là họ có đọc không
mà tặng, bởi cũng dăm lần chứng kiến những gì mình tặng đã được... để nguyên chỗ
cũ. Thế mà ông này tặng rất trân trọng, kèm lời đề nghị: đọc và góp ý giúp. Hôm
sau vào cuộc họp, lại thấy ông này xuất hiện, và cũng đi tặng tạp chí. Ông ấy
là ông Hữu Ước, sau nà là trung tướng, TBT của báo Công an Nhân dân.
Nói
thật là cái tạp chí Văn Nghệ công an thời ấy nó xấu, và... không hay. Khi ấy
báo Văn nghệ của Hội Nhà Văn đang hoàng kim và tạp chí Văn Nghệ quân đội vẫn là
tượng đài, được in ở đấy có người mất ngủ cả tuần, có người để tờ báo có bài của
mình để lên bàn thờ thắp hương. Thế mà ông TBT phải mang tạp chí đi biếu... dạo
như thế, chả là hạ thấp tạp chí mình lắm ru?
Thế
rồi uỵch phát tờ An ninh thế giới xuất hiện. Nó làm lu mờ tất cả các báo thời
thượng khi ấy, nhất là sau vụ... chuột Tréc nô bưn. Mỗi buổi sáng dân nghiện báo
rồng rắn đi mua mấy tờ rồi mới cà phê ăn sáng, là An ninh thế giới, Công an TP
HCM, Tuổi Trẻ, Thanh Niên. Nghe nói nhuận bút tờ An Ninh thế giới khi ấy có thể...
sắm vàng, còn lương CBCNV của báo thì thuộc loại cơ mật, và ai vào được báo ấy
làm việc xong ngoảnh ra đường chỉ thấy xao xác toàn... lá phượng, dù hồi ấy
chưa có phong trào chặt phượng.
Nhưng
hot không thì chưa ăn thua, phải sang nữa. Và tờ "An ninh thế giới cuối
tháng" ra đời. Nói thật, hồi ấy tôi chỉ mơ ước được một lần in ở đấy. Cũng
như tờ Văn Nghệ trẻ đời đầu ấy, in được ở đấy xong thì có... chết cũng được.
Thế
mà rồi tôi được in. Gớm hồi ấy nó đâu có thông tin như bây giờ, mới làm mi thì
biên tập viên hoặc thư ký tòa soạn, hoặc họa sĩ đã "phím" cho tác giả,
chụp cái bản đương dàn trang ấy, thậm chí là cái bản tổng biên tập ký duyệt ấy,
gửi qua Messeenger, hoặc zalo hoặc hàng chục cách rất nhanh khác, để tác giả...
nuôi phây. Hồi ấy sau khi gửi bài đi thì ngày nào tôi cũng "mắc
võng" ở sạp báo (toàn ra đọc báo
chùa, tôi có cả chục năm đọc báo chùa tại sạp báo như thế), và khi thấy bài
mình chễm chệ đầy trang thì, trời ạ, chả tả nữa đâu.
Đấy
là bài báo tôi viết về ông hàng xóm nhà tôi. Bao nhiêu năm ở với nhau, tôi kính
nhi viễn chi ông, vì ông lớn tuổi, lại điếc, nói chuyện cứ như cãi nhau, phần nữa
tôi còn đi làm, ông toàn lang thang oánh cờ cho hết ngày. Đột nhiên hôm ấy tôi
mời ông cà phê, ông cẩn thận đeo máy trợ thính, và rồi, chuyện tuôn ra. Té ra
ông nguyên là lính đặc công, là người được bộ Tổng tham mưu, và đích thân đại
tướng Tổng tư lệnh, giao cùng một nhóm đặc công khu 5 nữa, sang Lào giải thoát
hoàng thân Xu Pha Nu Vông lúc này đang bị giam trong tù. Trời ơi, với người viết,
còn gì quý hơn có thông tin ấy.
Rồi
sau này Văn nghệ Công an thành báo, rồi sáp nhập, rồi mở thêm, nó thành tờ Công
an nhân dân bây giờ, một đội ngũ trùng điệp, mà có lúc tôi nghĩ, ban biên tập
phải phân công thế nào chứ đọc duyệt hết từng ấy ấn phẩm mỗi ngày thì tối về có
khi khỏi ăn cơm.
Nhớ
cũng đâu hơn chục năm trước, một hôm nhận cú điện thoại của nhà thơ Trần Sĩ Tuấn,
khi ấy là tổng biên tập báo Sức khỏe Đời sống: Ông Hùng ơi, tôi là fan cái blog
và trang phây của ông á. Nhưng cứ viết khơi khơi thế nó phí đi. Ông thêm thắt
chút xíu, giữ nguyên giọng... blog với phây búc ấy, gửi cho tôi, mỗi tuần một
bài, in nguyên trang nhé. Báo nghèo, ngoài cố gắng trả nhuận bút đặc biệt thì
xin gửi thêm ông mỗi tháng 1 triệu như là tiền trách nhiệm để ông có tiền gọi
điện thoại và uống cà phê.
Đấy
là tờ báo chuyên về y khoa, sức khỏe, lâu nay nó khô, giới chuyên môn thì họ biết
rồi, không đọc nữa, bệnh nhân Việt Nam ta thì có bệnh gì, từ hắt hơi sổ mũi trở
lên là họ đi... "khám bác sĩ"- chứ không chịu để bác sĩ khám- chứ có
thèm quan tâm tới cảnh báo bệnh tật đâu. Và nước ta hồi ấy, tất cả dồn sức cho
y tế điều trị chứ dự phòng chả ai quan tâm. Thế là tờ báo chuyên về sức khỏe bệnh
tật tăng cường chất văn hóa văn nghệ, tăng chất đời thường cho văn báo.
Thế
là đằng đẵng với tờ báo ấy từ bấy tới nay.
Thì
ngay cái tờ báo văn chương hàng đầu là Văn Nghệ ấy, thời mạnh nhất của nó, là
tăng cường chất báo, với những phóng sự lừng lẫy mà tới giờ vẫn như kinh điển,
những là "Người đàn bà quỳ", "Cái đêm hôm ấy đêm gì",
"Vua lốp" vân vân.
Và
tờ Văn Nghệ quân đội uy nghiêm ấy, có thời cũng quay ra làm báo. Các nhà văn bò
ra làm báo, đâu được vài chục số thì... nghỉ. Và sau đấy người ta mới đúc rút
ra một chân lý vĩ đại là, không phải tất cả các nhà văn đều biết viết báo, và đặc
biệt là làm báo. Nhưng khi anh đã "biết" rồi thì đa phần rất giỏi.
Các tờ báo tết hay hiện nay đa phần là do các nhà văn cầm, và họ đi đặt các nhà
văn viết, biến nó thành giai phẩm xuân, là vì thế.
Lại
cũng một ngày, nhà văn thượng tá Nguyễn Thế Hùng "mật thư": Nay em
làm tờ Cảnh Sát toàn cầu, tờ lâu nay hay rồi, nhưng để nó... hay hơn, em cũng vời
đến các nhà văn biết... viết báo, để tăng chất văn cho báo. Thế mà rồi cũng gần
chục số rồi, những tung tẩy về văn hóa Tây Nguyên. Và không chỉ tôi, nhiều tên
tuổi cũng lần lượt "đăng đàn": Sương Nguyệt Minh, Đỗ Văn Nhâm, Trần
Thanh Cảnh, Hà Phạm Phú, Phong Điệp vân vân. Và nghe nói, trong mặt bằng số lượng
phát hành đang sụt giảm trên toàn thế giới hiện nay, thì tờ Cảnh sát toàn cầu lại
đang... tăng.
Một
thời, mặc nhiên mặc định là, xứ Bắc là văn xuôi, Miền Trung là thơ và miền Nam
là báo. Đến giờ hình như các thế mạnh vẫn xấp xỉ như thế. Nhưng một hôm ngồi tỉ
mẩn, ngẫm lại thì thấy, các tờ báo đình đám ở Sài Gòn, cầm trịch lại đa phần là
người Miền Trung, nhất là dân Quảng, Quảng Nam và Đà Nẵng.
Cái
cảnh những đứa bé ôm báo chạy đi bán rong: Báo mới đây báo mới đây... đến những
sạp báo tư nhân mà to hơn của bưu điện, là đều từ Sài Gòn. Sáng ra cầm tờ báo
cùng với ly cà phê trước khi làm các việc khác cũng là người Sài Gòn. Có những
người sống bằng nghề bán báo dạo, tiến lên mở sạp báo, rồi làm đại lý báo, xây
nhà mua xe... cũng xuất phát từ Sài Gòn. Và các tờ báo, thay vì in bao nhiêu
giao hết cho bưu điện phát hành, thì giờ "san sẻ" phần lớn cho lực lượng
tư nhân này. Báo tới tay bạn đọc trong ngày dù là ở các tỉnh xa, chính là nhờ lực
lượng phát hành báo tư nhân này. Tôi ở Pleiku, hồi đầu báo in ở Sài Gòn thì tầm
2 giờ chiều là có báo đọc. Sau in ở Quy Nhơn thì 7 giờ sáng đã có. Cũng tờ ấy,
nếu giao bưu điện, nhanh nhất cũng phải hôm sau. Báo Văn Nghệ của Hội Nhà Văn
giờ gửi cho hội viên đang la làng vì bị mất báo, đa phần là không tới, tới nỗi
các cô nhân viên văn phòng Hội Nhà văn viết luôn lên bì thư: Chú ý báo hay bị mất.
Nhưng nó... vẫn mất.
Và
cái việc họp cộng tác viên... phát hành, cũng là xuất phát đầu tiên từ Sài
Gòn. Lâu nay nói tới cộng tác viên là
nghĩ ngay tới mấy ông viết báo, cộng tác với báo. Té ra giờ có hẳn lực lượng cộng
tác viên phát hành. Và quả là, nếu không có họ, báo cứ nằm dí ở nhà in hoặc tòa
soạn thôi.
Thế
nên trong nghề báo, có đến mấy lực lượng làm nên sự thành bại của một tòa soạn,
của tờ báo ấy. Một là người làm báo. Hai là người viết báo. Có người viết rất
giỏi nhưng không làm báo được, và ngược lại, có người làm báo rất giỏi nhưng chỉ
viết được... xã luận. Và ba là người
bán báo, gọi sang là phát hành. Không có họ thì cũng chả có báo. Và thứ tư, người
đọc. Đây là bộ phận quyết định tira của tờ báo. Đội ngũ thứ 4 này đang sụt giảm
vì sự cạnh tranh khốc liệt của mạng xã hội, của thói quen... lười đang xâm nhập,
đang ru ngủ con người...
Nhưng nghĩ gì thì nghĩ, vẫn
phải có... báo. Vấn đề là nó sẽ tồn tại ở dạng nào, xuất bản ra làm sao, và người
đọc đón nó theo kiểu gì? Nó cũng như thức ăn, đương yên đương lành, bỏ hết món
quê theo món phố, giờ quay lại, "cơm niêu nước lọ" lại lên ngôi...
7 nhận xét:
Nhà báo viết về nghề báo có khác, hay!
Hihi cám ơn bạn ạ
+Cái gọi là 'mots de la même famille'( những từ xếp trong nhóm một nhà )phần nào giúp ta hiểu thêm về báo. Khởi đầu từ JOUR (nghĩa là ngày) ta thấy JOURNAL (nghĩa là nhật báo), ta thấy tiếp JOURNALISTE (nghĩa là nhà báo), và, xuất hiện JOURALISME (nghĩa là báo giới). Suy ra, ngay từ đầu, báo có chức năng NÓI CHO MỌI NGƯỜI BIẾT VIỆC XẢY RA TRONG NGÀY. Vốn từ tiếng Việt có từ 'báo'với nét nghĩa 'nói cho biết' như trong 'báo cáo', 'thông báo'...ta chọn ra dùng khi xuất hiện 'báo', cái văn minh văn hóa trong thông tin của trời Âu tràn về. Rồi, phong phú hơn, tuần báo, vãn báo(báo ra buổi chiều- vãn là hết, hết ngày),tiệp báo(loan tin thắng trận), báo hình, báo nói, báo điện tử...
+Mặc định người Bắc dễ giỏi văn thơ vì lớn lên thấm đẫm trong đất trời văn vật nghìn năm. Mặc định người Trung giỏi...thơ thì không đúng hẳn. Còn qui người Quảng Nam giỏi làm báo vì 'cầm trịch' một số tờ báo đình đám thì...buồn. Thanh Niên, Tuổi Trẻ... là những tờ báo nảy ra từ phong trào TNHSSV đấu tranh ở các đô thị miền Nam. Chú Khế nó, chú Chênh nó, gốc Quảng Nam, là lính của Anh Huỳnh Tấn Mẫm. Ý nhỏ này, xin chỉ được mở mồm đến đây.
+Nhược điểm lớn nhất của báo chí cộng Việt là không được chạm đến điểm nhạy cảm chế độ (không là điểm của phái nữ) nên thông tin quẩn quanh, nhàm chán. Anh Hùng và một số anh chị, được quí báo đặt thực đơn, để, cạnh bê tông cốt thép, thấp thoáng có ao sen, bờ xôi ruộng mật cho nó...làng quê truyền thống, níu giữ bạn đọc. Cũng là một cách' thoát' dễ thương của những phận người đáng thương...
Chả được ao sen bờ xôi ruộng mật đâu bác ơi, cỏ dại thôi. Nhưng giữa sa mạc có tí màu xanh cũng đỡ nhức mắt bác ạ, huhu.
Anh Hùng viết gì em cũng thích. Anh Quế Sơn bình luận gì em cũng mê. Thích lắm
Sắp đến ngày Báo chí cách mạng...đọc bài này thấy hay.Hóa ra sống được với nghề báo cũng không dễ chút nào.Chúc ông "nhà cháu" luôn mạnh khỏe,viết nhiều,viết hay,viết thật...!
.
Hay quá Anh! Ngày xưa em mê được là nhà báo nhưng"đời không như là mơ"...Khó lắm ạ😍
Đăng nhận xét