NHỚ ANH TẠO

Bài này nhà cháu viết cho báo Gia Lai hôm anh Nguyễn Trọng Tạo mất, hôm nay 49 ngày anh, xin đưa lại với sự tiếc thương một người anh từng "cộng cảm"...

 

           Tôi được chơi với anh Nguyễn Trọng Tạo cũng khoảng... 40 năm rồi. Trước đấy thì “văn kỳ thanh bất kiến kỳ hình” khi anh ở Hà Nội rồi Nghệ An mà tôi thì ở Huế. Đến khi tôi lên Pleiku và anh về Huế sống thì chúng tôi mới gặp nhau. Anh là người viết giới thiệu tập thơ đầu tiên của tôi, tập “Bến đợi” xuất bản năm 1992 khi mà liên lạc chưa như bây giờ, tôi viết thư cho anh và anh lại viết rồi gửi bưu điện lên cho tôi.

Cách đây hai mấy năm, tự nhiên một cú điện thoại gọi đến máy bàn nhà tôi ở khu tập thể sở Văn Hoá ở đường Trần Hưng Đạo đúng chiều ngày chủ nhật: Tạo đây, chú đến nhà khách sở Văn hoá. Anh mới lên, một cơn đi ngẫu hứng, vui thì ở lại vài ngày, còn buồn thì mai “phắn”. Tôi “triệu tập” thêm hai “nhà thơ trẻ” Hương Đình và Phạm Đức Long (hồi bấy giờ, chứ giờ già cả rồi) đến để “hầu” nhà thơ đàn anh. Tất nhiên là chúng tôi gầy độ nhậu. Hồi ấy nghèo lắm, Long đang làm trưởng trạm truyền giống gia súc bèn phóng ra cơ quan… mượn tiền. Tối ấy, tại làng Kép có một cái lễ bỏ mả (Pơ thi). Chúng tôi mời anh Tạo ra chơi cho biết. Và chính cuộc “chơi” này đã giúp anh làm được hai bài thơ rất hay trong chùm 3 bài anh làm trong đợt này. (Bài kia là bài “Rượu cần” cũng được in đi in lại ở rất nhiều nơi). Hai bài thơ làm trong đêm ấy là bài “Cảm giác Biển Hồ hay là thơ bên miệng núi lửa” với những câu như:

rơi vào miệng núi lửa bao giờ mà anh không hay/ toàn thân ngập chìm hun hút/ ngỡ bên kia cũng đầy trời đầy nước/ nước ừng ực anh nước đẩy tung anh

anh nặng như núi anh nhẹ như mây/ răng rắc vặn mình lim cổ thụ/ giông giữa ngày xuân bão giữa ngày hè/ cao nguyên ngả nghiêng sụt lở

anh nín thở đến kiệt cùng máu ứa/ cột lửa phun nham thạch phì nhiêu/ rồi chết lịm trong vỗ về mơn trớn/ mười ngón dài thon của gió chiều…

Và bài “Đêm cộng cảm”, xin chép ra đây toàn bộ mời bạn đọc thưởng thức: 

Múa hát với ma đêm nay/ ăn uống với ma đêm nay/ ngủ với ma đêm nay/
ngày mai vĩnh viễn chia tay.

nhà ta đã làm cho ma/ trâu ta đã giết cho ma/ ngày mai gạo ta sẽ rắc/ ngày mai gà con ta sẽ thả/ ngày mai chỉ còn bên ma những tượng mồ/ đêm ái ân lần cuối

cộng cảm sáo đàn cồng chiêng trống cái/ lục lạc rung dây chuỗi tiếng hú dài/ rồi những con quỷ đen vui nhộn sẽ ngủ vùi/ những ghè rượu cần sẽ nhạt/ rồi sừng trâu sẽ treo trước cây nêu/ rồi mặt trời sẽ mọc/ đừng trách gì nhau đừng nhớ gì nhau

múa hát với ma đêm nay/ ăn uống với ma đêm nay/ ngủ với ma đêm nay/ ngày mai vĩnh viễn chia tay! 

Tôi nhớ, hôm ấy chúng tôi lang thang ở khu nhà mồ làng Kép đến tận hơn 12 giờ đêm mới lếch thếch đi bộ về, vừa đi vừa đọc thơ và hát inh ỏi. Khoảng hai giờ sáng mới tới nhà, và tôi ngủ vùi. Sáng hôm sau khi đi uống cà phê thì anh Tạo khoe với tôi hai bài thơ trên. Sau đấy nó được in ở nhiều báo và ở tập “Đồng dao cho người lớn” của anh, một tập thơ sang trọng, dầy dặn, đúc kết… Mới lên Tây Nguyên lần đầu, đứng ngó cái lễ bỏ mả một tí, trên đường về nghe tôi ba hoa một tràng nữa, mà anh nhập tâm viết được bài “Đêm cộng cảm” thế là quá tài, hết sức tinh tế và hiểu biết, chả bù cho rất nhiều người viết khác, ở Tây Nguyên gần hết đời mà vẫn hiểu rất lơ mơ về văn hóa Tây Nguyên.

Sau đấy anh Tạo còn rất nhiều lần lên Tây Nguyên. Lần thì tự đi theo ai đấy, lần thì tôi rủ. Lần nào thì tại nhà tôi cũng phải có một cuộc... thâu đêm. Anh Tạo uống rất giỏi, có thể nói là... nhất Việt Nam. Anh có thể ngồi từ sáng tới tối rồi lại từ tối tới... sáng. Và quan trọng là, rất ít say. Càng uống anh nói càng minh triết, càng bộc lộ sự tài hoa, khiến mọi người mê tít. Thường thì ngồi ở đâu đấy khuya khuya rồi thì anh phán: Về nhà thằng Hùng, gọi Yến dậy. Yến là vợ tôi, rất chiều bạn của chồng, thậm chí là... khổ vì bạn chồng nhưng luôn vui vẻ, có điều đã ngủ thì có trời đánh thức, trừ... anh Tạo. Một lần anh Nguyễn Trọng Tạo, nhạc sĩ nhà thơ Nguyễn Thụy Kha cũng nửa đêm ghé nhà tôi như thế, anh Kha ngồi ngủ tại chỗ, anh Tạo tỉnh như sáo, nói về văn hóa Tây Nguyên, về tương lai và hệ quả của sự phát triển. Tất nhiên là anh Tạo gọi vợ tôi dậy bằng được. Và cũng tối ấy nghe tôi nói về ý định làm nhà mồ cho họa sĩ Xu Man anh đã rút ra 1,5 triệu, anh Kha 1 triệu góp để xây mồ cho ông họa sĩ người Bahnar này. Số tiền ấy ngay sáng sau tôi đã mang nhập quỹ của Hội VHNT và giờ nó... vẫn đang ở đấy.

Lần khác, cũng cỡ 12 giờ khuya, nhà tôi đang rất đông khách... nhậu, những là Dương Trung Quốc, Phạm Xuân Nguyên, những là Bảo Ninh, Trung Trung Đỉnh... và tất nhiên là có anh Tạo. Ai đấy gợi ý, giờ giá có bát cháo nóng. Anh Tạo bảo để tao bảo em tao lo. Tưởng anh có em nào, té ra vươn cổ gọi: Yến ơi. Vợ tôi đang ngủ trong buồng mắt nhắm mắt mở dậy: Các anh ăn cháo lươn không? Tất cả rú lên mừng. Té ra chiều vợ tôi mua lươn nhốt trong chậu. Nửa tiếng thì một nồi cháo nghi ngút khói được bày ra, anh Tạo hể hả, thấy chưa, “thỏa mãn bần cố nông” chưa?

Nguyễn Trọng Tạo là thế, chơi hết mình, sống hết mình, yêu hết mình và làm việc hết mình. Anh là nhà thơ, tất nhiên rồi, ai cũng biết, hết sức tài hoa và nổi tiếng. Là nhạc sĩ, chỉ với 2 bài “Làng quan họ quê tôi” và “khúc hát sông quê” cũng đủ để ở đâu, chỗ nào cũng có người nhắc tới anh, và anh đi tới đâu cũng có công chúng vây quanh, mời mọc. Anh còn là họa sĩ, vẽ rất nhiều bìa sách, và rất đẹp (hai trong số 11 cuốn sách của tôi là do anh vẽ bìa). Là người sáng tác lá cờ thơ. Và cũng là người trình bày báo thượng thặng. Anh cũng là nhà báo mà các báo đặt được bài của anh đồng nghĩa số ấy sẽ tăng tira.

Hôm qua anh mất, tràn ngập trên mạng xã hội là thông tin về anh, từ chia buồn đến hồi ức, kỷ niệm. Có thể nói anh đạt kỷ lục về sự tiếc thương đau xót khi mất. Rất nhiều người không chịu vĩnh biệt, mà chỉ tạm biệt anh.

Trước đấy, cuối năm ngoái, anh bị đột quỵ, tưởng không qua khỏi. Tôi có ra thăm anh. Về thì nghe lại phát hiện anh ung thư phổi giai đoạn cuối. Đang tính cách ra thăm anh, dù trước đấy anh nhắn, sau tết sẽ vào Tây Nguyên. Chưa kịp thì anh đi...

72 tuổi, anh đi qua cuộc đời này như một vệt sao, kể cả khi mất đi, vệt sao ấy vẫn rực sáng. Đúng thế, tác phẩm của anh sẽ còn mãi như một vệt sao không bao giờ tắt...

Ảnh nhà cháu do bác Tạo chụp

                      

Bìa sách bác Tạo làm cho nhà cháu