ƯỚT MÙA THU EM BUỒN...

Đến khi lớn chút, tôi đã sững sờ khi nghe rồi thuộc câu này: “ Trời mưa ướt lá cao su, ướt em em chịu ướt mùa thu em buồn”. Những câu trên là sự oán thán của công nhân cao su với nghề của mình, câu dưới, bật lên sự trong trẻo, lạc quan, sự yêu đời, yêu thiên nhiên, và tất nhiên yêu công việc của cô công nhân.

--------------

           Nói gì thì nói, bàn cãi gì thì bàn cãi, thì bây giờ cao su đã là một thực thể tồn tại ngút ngàn trên Tây Nguyên. Bỏ qua những bất cập, những bàn cãi, và tôi cũng từng lên tiếng khi người ta biến rừng tự nhiên thành rừng cao su, và bảo rừng nào cũng là rừng, thì, phải thừa nhận, nó có những vẻ đẹp riêng, rất đẹp.

           Hồi nhỏ, thế hệ chúng tôi luôn ám ảnh với những câu ca dao hoặc thơ như: “Cao su đi dễ khó về/ khi đi trai tráng khi về bủng beo”, hoặc “Cao su xanh tốt lạ đời/ mỗi cây bón một xác người công nhân”, hoặc “Lỡ lầm vào đất cao su, chẳng tù thì cũng như tù chung thân”... thuộc và ám ảnh và kinh sợ cao su.

           Đến khi lớn chút, tôi đã sững sờ khi nghe rồi thuộc câu này: “ Trời mưa ướt lá cao su, ướt em em chịu ướt mùa thu em buồn”. Những câu trên là sự oán thán của công nhân cao su với nghề của mình, câu dưới, bật lên sự trong trẻo, lạc quan, sự yêu đời, yêu thiên nhiên, và tất nhiên yêu công việc của cô công nhân.

           Câu thơ đẹp đến nao lòng, trong trẻo và hết sức lãng mạn. Ta đọc được ở đây một sự tài hoa tinh tế ở cách thể hiện, một cái nhìn hết sức tường minh trước cái đẹp, cái mong manh, cái hiện hữu như có như không của một mùa thu vừa bí ẩn vừa rỡ ràng.

           Công nhân cao su khổ lắm, từ hồi lai tháp cây giống cho đến khi lấy mủ. Nguyên tắc lấy mủ là phải lấy từ khi trời chưa sáng, nên mới có những nhà trẻ của nông trường đón cháu từ lúc... nửa đêm. Trời âm u thế, chỉ có ngọn đèn bé tí loang loáng trong bao la màn đêm đủ cho họ soi lấy mủ. Và mưa, mùa mưa là mùa khổ nhất của công nhân cao su. Thế mà họ, trong một cảm hứng bất tận về cái đẹp, trong một sự hy sinh vô bờ bến cho cái đẹp, đã thốt lên “Ướt em thì em chịu ướt mùa thu em buồn”. Tôi, cho đến bây giờ mỗi khi đọc đến câu thơ này vẫn nao nao cảm xúc.

           Cái đẹp nhiều khi rất lạ. Nó là sự hy sinh, đau đớn của chủ thể. Thì mùa cao su rụng lá ấy. Mùa ấy đi dọc đường 14 từ Pleiku xuống Chư Sê, hoặc đường vào Chư Prông, hoặc các con đường có cao su, lá rụng vàng rực như ta đang đi trong chiều xa vắng của nước Nga hồi nào để họa sĩ thiên tài làm nên cái màu vàng Lê Vin Tan bất tử. Nhưng ai nhớ ai biết, đấy là mùa cao su đau đớn nhất. Lá rụng đã đau, rụng để bảo vệ cây, hy sinh cho cây thì ý nghĩa càng đau. Nhớ có lần tôi đi cùng các bạn ở Hà Nội vào, đến đoạn Chư Sê, nhất quyết bắt dừng xe, ào ào chạy vào lô. Rợn ngợp, phải nói là như thế. Lá vàng rực rụng như mùa thu trút lá dù hình như mùa cao su rụng lá không phải mùa thu. Những cành cây khẳng khiu vươn lên trời, những thân cây thẳng tắp, luống cũng thẳng tắp. Rào rào tiếng bấm máy ảnh. Rào rào những tiếng trầm trồ. Ai đó thốt lên: sao không có những tour du lịch ngắm cao su rụng lá nhỉ?

           Tôi cũng chứng kiến rất nhiều bạn trẻ vào rừng cao su chụp ảnh cưới. Đẹp rực rỡ và trầm lắng. Là nói cái sắc độ màu của ảnh, giữa trắng tinh khiết của váy áo, sẫm nâu hoặc bạc của đất của thân cây và vàng của lá, lại thêm cái lỗ chỗ của nắng xiên xuống. Và bất chợt từng thốt lên những câu thơ: “Chắt đến tận cùng sự sống/ lá vàng đau úa cả chiều/ nhựa cây ứa trào như máu/ cao su oằn mình trong mưa./ Bao nhiêu lời thơ lá vàng/ bao nhiêu bài ca nhựa trắng/ bao nhiêu con đường rợp nắng/ dập dìu tình yêu đi qua./ Chiều nay giật mình đứng lặng/ lá vàng rơi nát  không gian...”. Quả là, chạy xe trên con đường 14 ấy, quang cảnh 2 bên chả khác gì đang chạy xe ở một vùng thảo nguyên nào đấy ở nước ngoài. Đẹp và khoáng hoạt, kỳ vĩ và đầy xúc cảm.

           Tôi lại cũng được vào tận Đồng Nai, nơi có vườn cao su bảo tồn có diện tích 8 ha nằm ở xã Bàu Hàm 2 (huyện Thống Nhất, Đồng Nai). Đây là vườn cao su đầu tiên do người Pháp trồng, còn sót lại ở Việt Nam cho đến ngày nay. Vườn đang được Nông trường cao su Dầu Giây trực tiếp quản lý, bảo tồn, và đã tồn tại 112 năm. Hầu như ai vào cũng kính cẩn nghiêng mình trước các... cụ cao su ở đây. Và nó sẽ là nơi du lịch cần khám phá nếu như có sự bắt tay giữa du lịch và cao su...

           Lại nhớ vào miền Tây, hầu như cái gì có mặt trên đất họ đều có thể biến thành sản phẩm du lịch, từ cây cầu khỉ, vườn trái cây, đến một đoạn kinh 2 bên lòa xòa đước bần và dừa nước. Từ cái hang bé tẹo giữa đồng đến trái núi như cái... bát úp. 

      Vậy nên mỗi khi có dịp bạn bè lên thăm là tôi lại lôi họ đi tứ tung. Và một trong những điểm... tứ tung là các rừng cao su trùng điệp như sóng ở Gia Lai. Vào đấy, tay mơ mấy cũng thành nghệ sĩ nhiếp ảnh, thành thi sĩ. Máy ảnh chuyên nghiệp có thì tốt, không thì cùi bắp cũng có ảnh, không đẹp thì cũng đủ tiêu chuẩn lên... phây búc.

           Và những khi ấy, cái câu thơ nao lòng “Ướt em em chịu ướt mùa thu em buồn” lại văng vẳng khiến ta chùng xuống, khiến ta như không dám cử động mạnh, không dám làm điều gì thất thố, chỉ sợ chiều tan mất, sợ mùa thu buồn. Còn nỗi nhân văn nào hơn thế?