1-Hài
hước với chính mình
Sau khi tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Huế
(1981), Văn Công Hùng viết đơn xung phong lên Gia Lai, chỉ vì thích phiêu du với
miền đất ba zan kỳ bí. Chí trai ở tuổi 22 phải ngang tàng, lên non xuống biển, anh
đâu hình dung được Pleiku vẫn còn ở bên những cánh rừng thiêng, nước độc. Mộng
văn chương đã chắp cánh cho chàng trai thành Huế bay bổng, mơ mộng trên những
con đường bụi đỏ cùng mây bay muôn lối. Anh nhớ lại kể, hồi đầu làm việc ở Ty
văn hóa (1981), có dịp gặp nhà văn Trung Trung Đỉnh. Có thể nói đây là người
gieo mộng văn chương sớm nhất cho Văn Công Hùng. Nhà văn Trung Trung Đỉnh đã từng
chiến đấu và sáng tác trên mảnh đất Tây Nguyên, vào những năm chiến tranh ác liệt.
Sau này thỉnh thoảng anh trở lại Pleiku thăm lại chiến trường xưa và đồng đội.
Văn Công Hùng được phân công lo đón tiếp nhà văn Trung Trung Đỉnh. Đây là cuộc
hội ngộ bất ngờ và qua sự khích lệ của nhà văn quân đội, Văn Công Hùng hăm hở cầm
bút viết truyện ngắn. Sau một thời gian, anh nộp bản thảo cho Trung Trung Đỉnh
đọc thử, hồi hộp chờ ý kiến nhận xét. Nhưng không ngờ anh lại bị dội gáo nước lạnh.
Nhà văn Trung Trung Đỉnh cười nói thẳng tưng, với ý rằng sự đóng góp của chú
mày cho nền văn xuôi nước nhà là hãy đừng viết nữa. Bị phang một đòn chí tử,
như môt cú “đo ván” trên võ đài lần đầu vậy, Văn Công Hùng từ đó cấm có bén mảng
đến việc viết truyện ngắn. Anh tiếp tục làm thơ bởi năng khiếu sẵn có từ thời
sinh viên.
Nhưng thật oái oăm, ngay bài thơ đầu
tiên được in, Văn Công Hùng lại bị dính “đòn” luôn. Kể cũng hoảng. Anh nói, đó
là bài thơ “Không đề”, in năm 1982, trên tạp chí Văn nghệ Gia Lai-Kon Tum. Bài
thơ ngắn có mấy câu: “Tờ lịch mỏng rụng
xuống. Một ngày. Trục thời gian thêm một vòng trái đất. Ta loay hoay tìm câu thơ
vừa mất. Tóc trên đầu thêm một sợi chia đôi”. Trong cuộc họp cộng tác viên,
tác giả bài thơ bị lãnh đạo nêu ra với kết luận, tư tưởng có vấn đề. Họ đay
nghiến rằng, tại sao lại “Phải loay hoay tìm
câu thơ vừa mất”, phải chăng đó là sự tiếc nuối cho chế độ cũ… Cứ thế họ quy
chụp về tư tưởng cho từng câu thơ. Tuy cái tên Văn Công Hùng không được nêu
đích danh, nhưng sau khi giải lao mọi người tiếp tục họp, thì không ai dám ngồi
cạnh anh nữa, sợ bị liên lụy. Nhớ lại chuyện Văn Công Hùng bật cười như chuyện
hài hước.
Nhưng đâu đã hết, cái tính hay “Nói thẳng
nói thật” của anh còn chịu nhiều “đòn tư tưởng” khác. Thậm chí mười năm sau,
cũng chỉ qua bài thơ “Suối đá”, in trên một đặc san của Gia Lai, anh bị
lãnh đạo rêu rao đây đó là “Nhân văn giải phẩm”, “phản động”, thâm chí có “Âm
mưu bạo loạn lật đổ”. Ấy là còn chưa kể, sự kiện xảy ra vụ “án” xuất bản cuốn “Truyện
cổ Gia Lai-Kon Tum” do anh biên tập cũng có vị lãnh đạo nêu chuyện “Sự tích
Pleiku” kết luận, chuyện cổ tích dám nói xấu Pleiku. Họ suy diễn từ một chi tiết
trong truyện cổ tích theo chiều hướng xấu, rồi kết luận cuốn sách có vấn đề, và
đòi thu hồi. Ông phó Ty bị phê bình thế là quay về cơ quan mắng Văn Công Hùng rằng “Người
có học nhất cơ quan mà…ngu”. Văn Công Hùng kể đến đó làm tôi bật cười. Nhưng vẫn
chưa hết, sau này anh còn bị chính vị lãnh nữa (tuy đã về hưu) kiện lên tới
ông trưởng ban Tư Tưởng ngoài Trung Ương, vì cái tội Văn Công Hùng làm thơ có
ám khí qua bài “Và buổi ấy”… Rõ khỉ, thế đấy, vừa kể anh vừa cười cho một giai
đoạn ấu trĩ về nhận thức. Anh còn tự nhận xét, mình được nhiều người yêu, nhưng
cũng lắm kẻ ghét. Ngẫm nghĩ trong giây lát, Văn Công Hùng mỉm cười nói, nhưng
hiện có nhiều người quý mình hơn. Vì sao? Anh lập tức trả lời: Vì mình “sạch”.
Nói cho cùng có dính vào “tí” quan (phó Chủ tịch Hội VHNT Gia Lai và Tổng biên
tập tạp chí VNGL) nhưng có được ký tá gì đâu. Hẳn thế mà không có điều kiện “bẩn”.
Vậy đó!. Tôi lấy làm thú vị bởi nhà thơ tự giễu tưng tửng về mình như thế. Hóm
hỉnh và thông minh.
2-Thi
nhân mặc nợ trần gian
Sau một hồi kể lại cuộc đời phong trần
trên phố núi Pleiku; nào là họa văn chương, nào là vỡ hụi hay những ngày tháng
đi hoạn lợn, nuôi lợn kiếm sống; cuối cùng, Văn Công Hùng đọc cho tôi nghe những
câu thơ đầy lạc quan, nặng trĩu nhân tình. Anh tặc lưỡi, kệ sự đời cứ thế vượt
qua, việc của mình ở phía trước. Như quên đi mọi gian truân, tâm hồn thi sĩ vẫn
trần ai cũng cuộc đời. Đó là những chuyến đi sáng tác sau công việc tất bật tại
cơ quan. Văn Công Hùng đắm mình trong những cảm xúc hoang hoải, sương khói trên
mảnh đất ba zan này. Tôi như mê đi cùng anh trong Pleiku những chiều không mất:
“Pleiku như chân trời định mệnh. Xa ngái
nào cũng thấp thoáng mây trôi”. Cùng với đó là nỗi đau: “Chắt đến tận cùng sự sống. Lá vàng đau úa cả
chiều” (Nhìn lá cao su rụng-Nghĩ). Tôi sực nhớ đến những câu thơ da diết của
anh viết về cao nguyên: “Cao nguyên là
gió, rượu cần. Là lang thang bước
chân trần lãng du. Là cuồn cuộn bụi
mù khô. Là mang mang nắng giăng tơ mật
vàng. Là Khan, là Hội, là Xoang. Là em tóc rối bên hàng thông xanh. Lời yêu thương tận cùng anh. Thổi vào em gió nở thành tơ rưng…”.
Mảnh đất thân yêu Pleiku gắn bó với Văn
Công Hùng, đến nay đã ngót nghét 40 năm. Quê hương thứ hai của anh đây. Huế và
Gia Lai không còn là hai nơi xa cách, mà đọng lại hồn thơ của anh, với cốt cách
trầm tư, sâu lắng và khắc khoải mộng mơ. Anh hát điệu thức tây nguyên bằng ánh
sáng của kinh đô vàng son. Thơ anh có chất tiết chế sự dữ dội của gió cát và những
cơn mưa rừng. Cảm xúc dạt dào, cuồn cuộn cảm xúc một thi sĩ như anh đã được đốt
cháy, qua trường ca viết về Tây Nguyên. Trường ca “Lời vĩnh cửu”. Có chuyện lạ
mà vui, khi anh trích một số chương của bản trường ca đưa lên mạng, một nhà tài
trợ mê thơ đọc được và đã bỏ tiền ra để in cho anh. Quả một sự bí ẩn, bởi người
này yêu cầu giữ kín danh tiếng. Nhưng theo võ đoán của nhiều người, người yêu
thơ đó hẳn phải là một người Tây Nguyên, mới cảm hết được những điều mà Văn
Công Hùng đã bày tỏ trong bản trường ca.
Thật vô tình, chúng tôi cùng nhắc đến ca
khúc “Còn một chút gì để nhớ” của Phạm Duy. Đây là ca khúc đầu tiên viết về
Pleiku. Ca khúc nổi tiếng và được nhiều ca sĩ hát. Có lẽ riêng Sĩ Phú hát là dễ
thương nhất với hình ảnh “ Em Pleiku má đỏ môi hồng”. Văn Công Hùng cũng có những
má đỏ môi hồng của mình. Theo tôi, đó là những bài thơ và câu thơ về tình yêu,
về thành phố hay nhất trong 10 tập thơ và trường ca đã xuất bản của anh. Chất lãng tử
trong thơ Văn Công Hùng, thể hiện rõ nét phá cách về chữ nghĩa, liên tưởng và
thi ảnh đậm chất cao nguyên. Đọc tập thơ nào ta cũng bắt gặp được những câu thơ
hay của anh. Đó là sự dồi dào về ý tưởng, đa dạng về nhạc tính, đằm thắm về sắc
màu. Nhiều người nhớ đến anh qua các bài thơ hay như: “Pleiku những buổi chiều
không mất”, “Ngã tư gió”, “Lục bát vẩn vơ”, hay những “Nghĩ vụn trên trời”,
“Mùa rét”, “Viết trong đêm mất ngủ”… Bởi ở đó là tình yêu với Tây Nguyên; là nỗi
đau cùng miền đất đỏ Ba zan; là mộng mơ cùng rừng xanh, sông suối. Người đọc
không thể quên những nỗi niềm cùng anh, khi: “Cao nguyên hóa chiều mưa đưa em đi. Gốc thông già hát gì với tuổi. Em cầm
trên tay một bông liễu rủ. Hoa tường vi lặng lẽ khóc vùi”; và có khi đó chỉ
là chút bâng quơ về tháng ba: “Cứ mãi thanh tân, mãi mãi vụng về. Mãi mãi nắng, mãi mãi sương. Mãi mãi. Cao nguyên
tháng ba những con đường thao thiết. Vỗ dập dồn thăm thẳm nỗi gì ơi…”. Vậy
đó cái “nỗi gì ơi” theo bước chân kẻ
giang hồ đó đây để vui để khóc cùng người. Và đây bóng hồng: “Em nhẹ bước chiều cao nguyên sương khói”
để cho nhà thơ: “Là cong cần thức thâu
đêm. Anh tan thành rượu cho em lờ đờ. Cao nguyên xanh đến hững hờ. Trời ơi! Rượu
hóa Biển Hồ. Ru em…”.
3-Liêu
trai sương khói
Văn Công Hùng là như thế, anh say thì mê
gọi, khi tỉnh lại buồn mộng. Bất chợt với ngã tư phố núi, thi sĩ bỗng nhớ, bỗng
yêu: “Em đi qua đường anh biến thành ngã
tư. Ngã tư chảy như dòng sông tháng chạp. Ngày tan tác như vừa qua rốn bão.
Sáng mai này đang cháy một người dưng” (Ngã tư gió). Vậy là bỗng dưng: “Em trở thành nỗi nhớ của anh. Dẫu bông cúc
kia vẫn vàng cho tất cả. Ngạc nhiên quá giữa bao nhiêu hối hả. Đọng một nhịp trầm
mong manh” (Ngã tư gió). Cái mong manh trong thơ ấy đã làm nên một hồn điệu
thơ Văn Công Hùng.
Có người nói thơ anh lãng mạn, du dương
có thể hát lên được, bởi sức bay bổng tạo tiết điệu mê hoặc lòng người. Có thể
rất đúng trong trường hợp này, sau cái “Ngã tư gió” kia, đó là: “Tôi gõ chiều vào bàn phím. Hiện lên em ngơ
ngác xa xăm. Em ở phía không thể nào tới được. Một con sông đã khóa những nhịp cầu.
Giá có thể lấp sông bằng nỗi nhớ. Một phía bờ sẽ lại hóa dòng sông…” (Gõ
chiều vào bàn phím). Mộng mị và thêm chất liêu trai chút trong một đoản khúc
say : “Ừ về. Ta ở, mình đi. Rượu mềm đến
nhạt thiên di cả chiều. Liêng biêng phố nhỏ đìu hiu. Chân đăm díu đổ bước chiêu
vô hình. Liêu xiêu nắng tựa bóng mình. Nghêu ngao líu lếu nỗi mình, mình nghe”.
Đó là những câu thơ rất Văn Công Hùng mà bạn đọc không thể không nhớ đến. Và
tôi yêu thơ anh cũng ở chất mộng mị và liêu trai ấy.
---------
“Nhà thơ Văn Công Hùng sinh năm
1958 tại Thanh Hóa, nhưng sống và học tập ở Huế, quê nội. Ông Tốt nghiệp Đại học
Tổng hợp Huế năm 1981 và lên làm việc ở Ty Văn Hóa Thông Tin Gia Lai (1981),
sau đó chuyển về Hội Văn học Nghệ thuật Gia Lai (1988). Về hưu tháng 6-2018, với
chức danh Tổng biên tập tạp chí VNGL và phó Chủ tịch Hội VNGL.
Nhà thơ Văn Công Hùng đã xuất bản
11 đầu sách, trong đó có 8 tập thơ, 2 trường ca và 1 tập bút ký. Ông
còn là một nhà báo năng động, với nhiều bài chống tiêu cực, phản biện xã hội
sâu sắc”.
VƯƠNG TÂM
Hì, bài bác Vương Tâm in trên báo An Ninh thế giới Giữa tháng các cụ các mẹ ạ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét