Thứ Ba, 27 tháng 12, 2011

NHỮNG LÀNG VOI TÂY NGUYÊN

Mình sẽ trình ở đây một sơ ri về... voi, chừng 4 bài, trong đó có 1 entry bảo đảm sẽ rất ấn tượng, duy nhất duy nhõn VCH có: Voi... 5 chân. Úi giời oách xà lách nhé. Cứ từ từ rồi khoai sẽ nhừ, đây là bài 1, các làng voi Tây Nguyên...





          Thế là các thợ săn voi lụt nghề, các chàng trai săn voi Buôn Đôn ngực nở bụng thon đùi ếch cởi trần đóng khố dũng mãnh xưa kia giờ chỉ hiền lành ngồi trên lưng con voi bị xích chỉ huy nó đi một trăm mét tới, quay lại, đi một trăm mét về chỗ cũ, quỳ xuống cho khách xuống, nếu có khách thì lặp lại chu kỳ, không có thì đứng đấy, lim dim đợi. Vua voi Ama Kông chuyển sang bán thuốc... hạnh phúc gia đình và thu tiền người muốn... chụp ảnh mình và chụp ảnh với mình. Ông giúp cho khá nhiều nghệ sĩ nhiếp ảnh của tỉnh Đắc Lắc ăn giải với kiểu ảnh thổi tù và trước đầu voi...
Ảnh Văn Công Hùng


          Gọi là voi Tây Nguyên nhưng thực ra thì chỉ 3 tỉnh là Gia Lai, Đăk Nông và Đăk Lăk có voi. Voi Gia Lai thì về cơ bản đã... hết. Gia Lai có hai nơi có voi là làng voi Nhơn Hoà và bãi luyện voi cô Hầu ở An Khê. Bãi luyện voi cô Hầu nổi tiếng từ hồi Tây Sơn, nơi đây vua Quang Trung tập kết voi về luyện làm nên một đội tượng binh kiêu hùng và dũng mãnh của quân đội Tây Sơn. Có lẽ đây là lần đầu tiên trong lịch sử chiến tranh Việt Nam, voi trở thành một binh chủng chủ lực. Thời gian dâu bể, thị xã An Khê bây giờ không còn dấu vết một chú voi nào, nhưng lại có rất nhiều... ngựa kéo xe. Làng voi Nhơn Hoà thì tồn tại đã trăm năm, nhưng đến giờ thì cũng đã... hết, dẫu vẫn còn 3 con ở trong rừng, nhưng công ty du lịch đã mua, gửi ở đấy. Đặc điểm của làng voi Nhơn Hoà là dân ở đây không biết bắt voi nhưng thuần dưỡng voi rất giỏi. Họ mua voi từ Đăk Lăk, từ Lào về thuần dưỡng, chủ yếu là để kéo gỗ và làm của cải. Thời hoàng kim nhất của du lịch Gia Lai, Công ty du lịch ký hợp đồng với các chủ voi, mở tua du lịch cưỡi voi luồn rừng. Món này hấp dẫn các khách du lịch nước ngoài chứ người trong nước ít ham vì vừa đắt mà lại... mệt, người cưỡi mệt hơn voi đi vì kiểu xóc của cưỡi voi nó khác hoàn toàn với xóc xe, máy bay, tàu thuỷ... nó xóc ngang và cũng làm cho người ta say như say... sóng. Nhưng dù sao thì cũng có việc làm, dân trong làng có thu nhập từ voi. 

Con voi con này bị chết, được nhồi bông cho các du khách chụp ảnh. Mình nhớ nhà văn Vân Hạ đã rất nghẹn ngào khi chứng kiến chú voi này.


Dây dùng để bắt voi đấy ạ

          Giai đoạn gần đây, du lịch lên Gia Lai rất hạn chế, thế là voi... đói. Một con voi nếu phục vụ du lịch thì có cả chục người hầu nó. Quản tượng ư, chăn voi cắt cỏ ư, thuốc men ư..., nhưng giờ không còn tua nữa, voi đói và... người đói theo. Voi đói thì còn thả nó vào rừng tự kiếm ăn, chứ người đói thì... phải bán voi thôi. Hai con voi đầu tiên của làng voi Nhơn Hoà được bán ngược sang... Buôn Đôn. Con đầu đàn to nhất, khoẻ nhất, thông minh nhất được thuê kéo một chiếc xe Ka Maz chở đầy gỗ bị lầy. Sau mấy lần kéo thử không được, quản tượng đề nghị '"Sạc" bớt gỗ xuống, nhưng chủ gỗ không chịu, bảo nếu thế thì ra ngoài thuê xe cẩu luôn. Quản tượng cũng không dám vật nài vì lỡ nó bỏ ra ngoài thuê xe cẩu thật thì mất toi một khoản tiền, mà cả tháng nay lại chả có mối nào cho voi làm. Thế là cố. Con voi như cũng hiểu lòng chủ và thương chủ. Nó bước vào lần cuối cùng với đôi mắt rất buồn nhưng có vẻ đầy quyết tâm. Nó nhún lùi nửa bước rồi giật ào tới cùng lúc với khói xe xịt mù mịt khét lẹt. Tiếng xe gầm lên rồi trườn qua bãi lầy. Con voi quặp đuôi kéo thêm một đoạn nữa, khi chiếc xe mấy chục tấn bò qua được vũng lầy thì voi từ từ gục xuống. Về sau, khi mổ xác voi, người ta thấy ruột nó đứt thành nhiều khúc. Nó đã cố hết sức cho đến đứt ruột. Thế là mất ba con. Công ty du lịch Gia Lai quyết định mua 2 con voi để... chờ thời. Có 2 đơn vị du lịch nhỏ cũng mua 2 con nuôi để... chụp ảnh. Thế là voi Nhơn Hoà vãn hẳn. Bây giờ còn một hai con cứ thả trong rừng, đến... tết dắt về thành phố Pleiku cho mấy điểm du lịch sinh thái vườn trong phố với mấy ông thợ ảnh thuê. 500 ngàn ngày đi đường, còn đứng ở đâu thì chủ vườn trả 300 nghìn ngày, bao ăn cho cả người và voi. Mà trông những con voi này khi chúng vào phố đứng cho người ngắm và chụp ảnh chán lắm, chả... voi tí nào. Mắt thì toét nhoèn, gầy giơ xương, bụng hóp da nhăn, ruồi bâu không thèm đuổi, vòi thõng như mào gà tây, chả có tí nhuệ khí nào. Ấy là tôi nghĩ thế, chứ đối với dân Nhơn Hoà, có người hỏi thuê voi là mừng hết lớn... 

          Đăk Lăk và Đăk Nông có nhiều huyện có voi, nhưng nổi tiếng nhất, nói đến voi là người ta nghĩ ngay đến, là voi Buôn Đôn. Tôi đã hỏi rất nhiều người ở Krông Puk, Krông Nô, Krông Ana... là những địa phương cũng có voi, rằng tại sao lại thế? Trả lời: Tại vì nó là voi... Buôn Đôn?... 

          Buôn Đôn tiếng địa phương nghĩa là đảo. Buôn Đôn nghĩa là buôn Đảo, nếu gọi theo kiểu Lào thì nó là bản Đảo. (Gần đây từ Buôn Đôn mới thông dụng, chứ trước đây nó là bản theo cách gọi người Lào, bản Đôn, bài hát nổi tiếng của Phạm Tuyên cũng là "chú voi con ở bản Đôn", là bởi ở đây có rất nhiều người Lào sinh sống, văn hoá Lào còn in rất đậm nét nơi đây, nhất là ở các ngôi nhà. Đây chính là nơi trung tâm giao thương với Lào, Thái Lan. Người ở đây thường mang trong mình hai ba dòng máu). Bao bọc quanh nó là con sông Sêrêpôc với rất nhiều thác thắng cảnh tự nhiên, đặc biệt là con thác 7 tầng mà ngành du lịch mới nhúng tay vào tôn tạo thành một hệ thống cầu treo chằng chịt giữa những cây si cổ thụ cực kỳ ngoạn mục. 

          Nơi đây từ 1890 đến 1914 đã từng là thủ phủ của tỉnh Đắc Lắc với 6 hòn đảo lớn nhỏ. Con thác 7 tầng tôi vừa nhắc trên kia như một chiếc lược toả ra 7 hướng rồi loanh quanh uốn lượn giữa rừng già lại tập hợp thành một sông, chính là Sêrêpôc. Đứng ở đỉnh thác, vừa thấy ngoạn mục, hùng vĩ, vừa thấy hãi vì chính sự ngoạn mục hùng vĩ kia. 

          Huyện Buôn Đôn mới thành lập lại năm 1995 với 18 dân tộc cùng nhau sinh sống. Cây trồng chủ yếu là cà phê, tiêu, lúa, màu... Hầu như ai đến Buôn Đôn đều phải ghé vào vườn quốc gia Yok Đôn. Yok Đôn tiếng địa phương là Rừng Đảo. Ở đây có nhiều câu chuyện thật mà nghe như giai thoại. Nhiều người từng nghe tiếng con bạch tượng của vua Bảo Đại. Thì nó được bắt ở Yok Đôn này, do chính các thợ săn voi ở đây bắt và tiến vua. Bạch Tượng là loại voi cực hiếm và vì thế mà nó cực quý. Đặc biệt ở đây có ông Ama Kông, hơn chín mươi tuổi, thuộc hàng cao thủ trong việc săn bắt voi rừng. Ông còn cao thủ trong việc... lấy vợ. Từ chuyện khi đã 85 tuổi mà vẫn còn có con với vợ thứ tư chưa đầy 40 tuổi đã thổi bùng lên trong dân gian bài thuốc Ama Kông. Hôm mới đây tôi vào Buôn Đôn cùng các nhà văn Công an, thấy một cái xe Hà Nội biển 29 chở đầy Ama Kông. Có một cô rất trẻ, đẹp, cũng lễ mễ xách cả bao tải thuốc Ama Kông. 


          Hiện nay thì voi Buôn Đôn đang gặp khó khăn, nhất là sau vụ hai ông voi, một ông Buôn Đôn, một ông Hồ Lắc, vô cớ quật chết du khách. Người quản lý voi hoảng mà du khách cũng chờn. Ngày xưa đến đây được sờ voi, đứng bên voi chụp ảnh thoải mái. Giờ có mấy anh bảo vệ căng võng nằm canh voi và canh... người, thấy ai lại gần thì nhắc. Voi rất khôn và chung thuỷ với người. Sở dĩ vừa rồi voi điên lên, theo nhiều người hiểu biết, là do con người hà khắc với nó trong sinh hoạt quá, nhất là trong mùa voi động dục. Vào mùa này, voi bị cùm và bỏ đói để yếu sức, khỏi... nghĩ vẩn vơ. Mà Buôn Đôn thì voi bây giờ cũng không nhiều như... voi nữa. Lâu lắm rồi có ai bắt voi nữa đâu, chỉ được bổ sung mấy con voi Bình Thuận hồi nào thôi. Mà nó cũng... hy sinh gần hết rồi. Cứ đứng vật vờ thế, đi lại vật vờ thế, chân xích loảng xoảng thế, voi tù túng, sinh bệnh mà chết. Rồi còn bao nhu cầu... voi nữa mà chỉ voi mới giải quyết được, tỉ như vào mùa động đực, nó giải quyết nhu cầu như thế nào. Mùa động tình, voi đực voi cái thường kéo nhau vào những khu rừng rất xa, vắng vẻ, nó quần nhau nhiều ngày đêm liền, nát những khu rừng rộng lớn như vừa qua cơn bão mạnh... Rồi còn đau ốm. Voi ở trong rừng chúng sẽ biết tự hái lá rừng để chữa khỏi bệnh. Còn ở khu du lịch thì voi được người chữa theo cách của người. Nếu đã cưỡi voi đi trong rừng thì thấy voi rất khôn. Khi đi nó huơ vòi ra hai bên ngửi liên tục, gặp lá cây nào ăn được là nó cuốn vòi rất nhanh nhổ luôn cả cây, vừa đi vừa tuốt lá cho vào miệng... Bây giờ bắt voi là phạm pháp nên chả ai dám bắt, thêm nữa, nó cũng chả còn nhiều nữa để mà bắt. Thế là các thợ săn voi lụt nghề, các chàng trai săn voi Buôn Đôn ngực nở bụng thon đùi ếch cởi trần đóng khố dũng mãnh xưa kia giờ chỉ hiền lành ngồi trên lưng con voi bị xích chỉ huy nó đi một trăm mét tới, quay lại, đi một trăm mét về chỗ cũ, quỳ xuống cho khách xuống, nếu có khách thì lặp lại chu kỳ, không có thì đứng đấy, lim dim đợi. Vua voi Ama Kông chuyển sang bán thuốc... hạnh phúc gia đình và thu tiền người muốn... chụp ảnh mình và chụp ảnh với mình. Ông giúp cho khá nhiều nghệ sĩ nhiếp ảnh của tỉnh Đắc Lắc ăn giải với kiểu ảnh thổi tù và trước đầu voi...
--------
Như thường lệ, lại khuyến mãi cái ảnh:

3 nhận xét:

hoàng công tâm nói...

hay quá bá H. Hôm rồi đi đaklac với đaknông mà quên ghé Gialai hầu bác. he he hẹn sau tết nha

congtheblocg nói...

Buôn bán thời buổi khó khăn, ăn nhau ở cái khoản khuyến mại ông ạ1 Cảm ơn Bác Văn.

congtheblocg nói...
Nhận xét này đã bị tác giả xóa.