Thứ Bảy, 1 tháng 7, 2017

MỘT LẦN CHIẾU PHIM Ở ĐĂK TƠ KAN




Hồi Gia Lai Kon Tum còn chung tỉnh, hai huyện xa nhất là Đăk Glei phía bắc và Krông Pa phía nam. Muốn đi công tác về 2 huyện ấy nếu là sếp thì có xe U oát, còn nhân viên thì đón xe I-fa. Và thời gian lên đến nơi thường là 2 ngày. Sát huyện Đăk Glei là huyện Đăk Tô. Huyện Đăk Tô hồi ấy rất lớn, giờ chia ra đến mấy huyện. Không xa bằng Đăk Glei, nhưng huyện Đăk Tô lại có mấy xã cực kỳ khó đi, khó vào. Đăk Tơ Kan là một xã như thế.

Trưởng ty Văn hóa Thông tin Gia Lai Kon Tum thời ấy là chú Trịnh Kim Sung, ông kiêm nhiệm trưởng ban văn hóa xã hội của hội đồng nhân dân tỉnh. Chú Tâm trưởng phòng tuyên huấn liên đoàn lao động tỉnh là phó ban. Anh Đinh Hùng Việt là cán bộ của ban tuyên huấn liên đoàn, chơi với tôi vì anh là thường trực của tờ báo Công nhân Gia Lai và tôi thường xuyên cộng tác.

Một hôm chú Sanh bảo: Mình đi công tác Hùng nhé, đi Đăk Tơ Kan. Tôi mừng quá. Hồi ấy trẻ, tôi toàn lủi xuống làng mỗi khi cơ quan rỗi việc, thậm chí chả rỗi cũng trốn đi, lang thang một mình. Huống gì giờ được đi với sếp. Cũng chả biết đi với tư cách gì. Sau mới biết với tư cách Hội đồng nhân dân.

Cái xe U oát tải mượn của công ty phát hành sách. Trên ca bin là lái xe và chú Sanh (tức Sung, tên thật là Sung nhưng nó trùng với một từ tế nhị của người Bahnar nên gọi chệch thành Sanh), chú Tâm. Sau thùng xe là tôi, anh Việt, một cậu chiếu phim. Giờ ít người hình dung cái U oát tải nó như thế nào, chứ ngày xưa, nó là thiên đường cho những chuyến xuống làng. Ngoài chuyện nó khỏe, 2 cầu, nó còn chở được nhiều người (giờ mà chở thế bị phạt chết), và quan trọng, khi về, dưới sàn xe la liệt gạo, bắp, cám… các loại cho người và cho heo.

Và té ra nhiệm vụ được phân công trên xe như sau: Lên đến nơi, sẽ chiếu phim cho đồng bào xem. Cậu nhân viên chiếu bóng sẽ phụ trách máy chiếu, người thuyết minh là tôi. Tôi vẫn đã thường thuyết minh thuê cho các đội chiếu bóng lưu động rồi nên chuyện này là… muỗi. Vấn đề là, cái bản thuyết minh bằng giấy Pơ luya mỏng tang và kê đến mấy lần giấy than ấy, nhòe nhoẹt nước mưa. Tóm lại là, tôi phải tự xoay.

Thời ấy cũng chả như bây giờ là điện thoại trước, mà cứ đi thôi. Đến đâu tính đấy.

Từ Tân Cảnh vào Đăk Tơ Kan phải qua một con dốc gần như dựng đứng. Nghe nói ngày xưa đi bộ qua con dốc này phải nghỉ đúng 15 lần, còn lần này, con U oát, thứ xe Liên Xô chế tạo chuyên để đi rừng, lên đến giữa dốc thì… hết số phải dừng lại. Tất cả chúng tôi phải xuống đẩy thì nó mới ậm ạch bò tiếp.

Đi từ sáng sớm, tối nhọ nhẹ thì tới làng. Người Xơ Đăng ở rất cao và đường lên nhà rất cheo leo, hiểm trở. Nghe nói trong các dân tộc bản địa Tây Nguyên thì người Xơ Đăng thiện chiến nhất, ngay cái cách chọn chỗ làm nhà như một pháo đài đã là đầy kinh nghiệm chinh chiến rồi. Lái xe, nhân viên chiếu bóng, anh Việt và tôi căng phông đặt máy để chuẩn bị cho buổi chiếu ở ngay sân cái trường học mà chúng tôi xác định là tối sẽ ngủ ở đấy. Chú Sanh và chú Tâm đi… ngoại giao cơm chiều vì ngày xưa các ông có hoạt động vùng này. Trời mưa lật sật, chúng tôi kê máy chiếu ngay trên thùng xe, căng phông, bật điện và tôi bắt đầu… a lô thông báo chương trình.

Gần tiếng sau thì chú Tâm quần xăn móng lợn ra kêu chúng tôi ăn cơm. Leo con dốc đặt vừa bàn chân trơn như đổ mỡ, chúng tôi vào nhà ông cựu bí thư xã. Cơm gạo bọc thép ăn với muối ớt. Nghe nói rồi nhưng lần đầu tiên tôi ăn món này. Nó cứng hơn cả bo bo thời sinh viên chúng tôi ăn ở Huế, màu đỏ. Chú Sanh và chú Tâm bày cho chúng tôi ăn: Nhai thật chậm, kỹ, dăm bảy hạt một lần, khi nó kỹ rồi thì sẽ rất ngon, bùi và ngọt. Tóm lại nếu mà ăn kiểu như thế thì đến… sáng mai mới xong bát cơm nên chúng tôi lống láo cho hết phần cơm trong bát rồi lại tụt dốc ra sân chiếu phim.

Mưa, nhưng từng tốp người vẫn đốt đuốc từ bốn phía tụ tập về sân trường. Tôi nhớ chúng tôi chiếu 2 bộ phim, một hoạt hình và một phim truyện, đều của Liên Xô, và tôi khắc phục tình trạng cuốn thuyết minh bị rách, mất trang và ướt bằng cách… dịch trực tiếp, mà gọi chính xác là, phịa trực tiếp. Thế mà rồi cũng… xong 2 bộ phim trong mưa, bà con cứ túm tụm ngồi, ba bốn người một cụm dưới miếng nilon hoặc bất cứ thứ gì che được. Lúc kết thúc là đã hơn 10 giờ đêm.

Một lớp học tươm tươm được chọn để mắc võng ngủ. Hai ông già Sung và Tâm khoan khoái: Lâu lắm mới được ngủ võng, trong khi chúng tôi sột soạt mãi, một lúc thì Việt thò đầu ra: Đói quá. Thế là cả bọn chui ra nghĩ cách kiếm cái ăn. Việt là người phát hiện trụ sở ủy ban ở gần đấy và cả quyết thế nào cũng có du kích gác ở đấy. 3 anh trai trẻ cầm đèn pin sục đi. Quả là có du kích. Nói khó kèm tặng một bao thuốc lá, một du kích đồng ý đi mua giúp chúng tôi một con gà. Đoạn có gà rồi làm và nấu cháo gian nan không kém khi mà lục hết cả cái trường đang nghỉ hè ấy chúng tôi kiếm được một can nước, một cái xoong rách miệng. Thì phải nghĩ cách thôi. Mưa nên lông gà ướt, hơ trên lửa thế là vặt lông không cần nước sôi, nước sôi dành để nấu cháo. Trong ba lô chúng tôi đã chuẩn bị muối, bột ngọt, mỗi người một cái muỗng và bát. 2 giờ sáng thì cuộc ăn đêm long trọng cháo gà bắt đầu.

Đăk Tơ Kan hồi ấy xa và nghèo như thế nhưng dân thì cực tốt. Sáng ông Sanh và ông Tâm vào xã làm việc, chúng tôi đi loanh quanh làng, dân mang trái cây và rau ra cho. Ý là cám ơn chúng tôi vụ chiếu phim hôm qua, và bà con nói lâu lắm mới lạ được xem phim, dù xem phim chỉ… cười, tức rất - là - không - hiểu - gì.

Giờ Đăk Tơ Kan thuộc huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum. Lâu lắm không trở lại nơi ấy nhưng tôi có đi qua cái dốc phải đẩy xe U oát dạo nào. Đi hết dốc mới biết và dừng xe quay lại, giờ nó là con đường thoai thoải chứ không còn dựng đứng ngày nào. Đồng nghiệp ở Kon Tum kể: Giờ Đăk Tơ Kan không thâm sơn mù cốc như xưa nữa, mà rất phát triển. Từ Kon Tum, chạy qua Đăk Tô một tí đã tới thung lũng Đăk Tơ Kan. Thì cũng như Đăk Glei xưa, heo hút xa xôi thế, giờ đường xá thông thương, xe chạy suốt ngày, chạy non buổi là từ Pleiku đã tới thị trấn. Cái thời chung tỉnh, tưởng gần (vì cùng tỉnh), nhưng lại rất xa, như cái đận chúng tôi đi Đăk Tơ Kan ấy, trọn ngày mới tới. Giờ chia tỉnh, lại hóa ra gần, hơn 3 tiếng đồng hồ đã có thể ngẩng đầu nhìn mây bay ở đèo Măng Rơi từ thung lũng Đăk Tơ Kan. Nhưng dẫu sắp tới chỉ còn một tiếng đồng hồ đi chăng nữa thì cái đêm chiếu phim phục vụ bà con Xơ Đăng ở Đăk Tơ Kan mãi là kỷ niệm của tôi. Giờ 3 trong những người tham gia chuyến đi ấy đã mãi mãi đi xa là chú Sanh, chú Tâm và anh Việt. Thật xa ấy, có khi họ cũng đang hồi ức về đêm Đăk Tơ Kan ấy...

Không có nhận xét nào: